Κινηματική μνήμη, ιστορική ασυνέχεια, βίαιη πραγματικότητα και θεσμική διεκδίκηση

Με αφορμή την ημέρα μνήμης των τρανς γυναικών και ανδρών, επιλέξαμε να αναφερθούμε στην κινηματική μνήμη και την ιστορική της ασυνέχεια στην Ελλάδα, στο πως αντανακλούν αυτά στη σημερινή βίαιη πραγματικότητα  και την προώθηση συγκεκριμένων θεσμικών διεκδικήσεων.

Στα Βαλκάνια έχουμε βαθιά παράδοση στη συστηματική κατάργηση της ιστορικής μνήμης μέσα από μια ολοκληρωτική προσπάθεια του κράτους για ομογενοποίηση πληθυσμών  και σύνθλιψης της διαφορετικότητας ομάδων και ατόμων, είτε γλωσσικής, είτε θρησκευτικής, είτε εθνικής κλπ. Καθώς όμως είναι αδύνατον στην πραγματικότητα να συμβαίνει κάτι τέτοιο  χωρίς προσβολή και καταπάτηση της ανθρώπινης υπόστασης και προσωπικότητας έχουμε οδηγηθεί στην οικοδόμηση μιας μισαλλόδοξης κοινωνίας, φοβικής κυρίως απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό που δεν τον αποδέχεται και τον αντιμάχεται ως εχθρό της, μια κοινωνίας  συνεχώς αυτοαναιρούμενης.

Όλη η νοοτροπία που έχει προκύψει από τον ενάμιση αιώνα προσπάθειας απαξίωσης και καταστροφής της διαφορετικότητας, έχει αντίκτυπο και στην δική μας κοινότητα.  Στο χώρο του LGBTQ  κινήματος, η υπονόμευση της αξίας της ζωής μας έχει ως αποτέλεσμα να εθιζόμαστε στην ιστορική αμνησία.. Θεωρούμε περιττό το να θυμόμαστε παλαιότερες διεκδικήσεις, συμβάντα είτε τραγικά είτε όχι, τα οποία ίσως σε άλλες χώρες της δύσης να είχαν κινητοποιήσει σύσσωμη την κοινότητα  για να διεκδικήσει την ισότιμη ένταξή της στην κοινωνία.

 Μιλώντας για κινηματική μνήμη μιλάμε για την αίσθηση της συνέχειας του LGBTQ κινήματος στην Ελλάδα από την στιγμή της ανάδυσής του. Η δική μας κινηματική μνήμη είναι σχεδόν ανύπαρκτη σε αντίθεση με αυτή των δυτικών χωρών που ως παράδειγμα έχουν δημιουργήσει τα δικά τους lgbtq μουσεία ως τόπους αναφοράς της ιστορίας τους και των προσώπων που βρέθηκαν στην προμετωπίδα των αγώνων τους. 
Σε πλήρη αντίθεση με αυτές τις χώρες, η δική μας μνήμη τείνει να είναι αποσπασματική και υποκειμενική και συνδέεται με την «μοίρα» του φεμινισμού και γενικότερα όλων των ανθρωπιστικών κινημάτων στην Ελλάδα που είναι ιδιαίτερα απαξιωμένα.   Οι λόγοι πολλοί και σύνθετοι έχουν να κάνουν με την ιδιοσυγκρασία και την κουλτούρα της ελληνικής κοινωνίας  που διαμορφώθηκε μέσα από μια διαδικασία αφομοίωσης και διαμεσολάβησης που αφορά αφενός την κυρίαρχη αντίληψη για το τι είναι  πολιτική και πως την ασκούμε και αφετέρου  την απουσία του αυτοπροσδιορισμού ως πολιτικό διακύβευμα.

Αυτή η ιστορική ασυνέχεια είναι μια κατάσταση που εξαφανίζει δυνατές στιγμές και εμπειρίες διεκδίκησης του κινήματος μας και τις καταδικάζει στην αφάνεια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μία παρόμοια εμπειρία όταν αναπόφευκτα ξανασυμβαίνει μετά από χρόνια, ή και δεκαετίες μετά, να θεωρείται πάλι η πρώτη. Από παραδείγματα έχουμε τα πράιντ μεταξύ δεκαετίας 1980 και αρχών 2000 από τρανς, γκέι, λεσβίες  ακτιβίστριες και ακτιβιστές,  που από άγνοια δεν αναζητήθηκαν ως ιστορικά δεδομένα και δεν συζητήθηκαν ως πολιτική κληρονομιά του κινήματος όταν γεννιόταν το πράιντ του 2005.
 Επίσης τραγωδίες όπως η δολοφονία του Ταχτσή και της Σόνιας περνάνε στα παραλειπόμενα της ιστορίας που απλώς τα συζητάμε πού και πού μεταξύ μας.

Για αυτό λοιπόν, ο χώρος του LGBTQ κινήματος είναι εξαιρετικό παράδειγμα της ελλειπούς κινηματικής μνήμης. Η σοβαρότητα μιας τέτοιας ανεπάρκειας φαίνεται επιπλέον στις σχεδόν ανύπαρκτες θεσμικές μας κατακτήσεις, στη μη ορατότητά μας, αλλά, πιο σημαντικό, στην ευκολία με την οποία σε εποχή βαθιάς κρίσης αίρονται όλα και επαναστοχοποιούνται σε πρωτοφανή βαθμό οι ανέκαθεν ευάλωτες ομάδες, σαν να μη πέρασε ούτε ένα δευτερόλεπτο διεκδίκησης του δικαιώματος ισότιμης ύπαρξής τους μέσα στην ελληνική κοινωνία. 

Στην προκειμένη συζήτηση απόψε για την ημέρα μνήμης των τρανς γυναικών και ανδρών, ερχόμαστε με την διαπίστωση ότι έχουμε φτάσει στη σημερινή βαθύτατη κοινωνική κρίση και βία, έχοντας  τεράστιο έλλειμμα στην κινηματική μνήμη καθώς δεν έχουμε πίσω μας μια αδιάσπαστη πορεία ορατότητας, διεκδικήσεων και συνεργασίας με το παγκόσμιο LGBTQ κίνημα στα θέματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, παρά μόνο αποσπασματικές κινήσεις που προσπαθούμε χωρίς μεθοδικότητα και οργάνωση να συγκεντρώσουμε μετά.

Σε αντίθεση με εμάς, οι αντιδραστικές κυρίαρχες πολιτικές δεν έχουν χάσει ποτέ το νήμα τους  ούτε την ιστορική τους συνέχεια.  Εξακολουθούν με θλιβερή συνέπεια να χτυπούν στη ρίζα της ανθρώπινης υπόστασης, επικαλούμενες διαρκώς μια φύση που δεν υπάρχει και δεν είναι τίποτα άλλο από μια ξεκάθαρη επιλογή της εξουσίας για έλεγχο και πειθήνιο καταναγκασμό σε όλο το φάσμα του πολιτισμικού.

 Έχουμε λοιπόν ένα κράτος που κατασκευάζει ενόχους, που επιβάλλει παραδειγματικές τιμωρίες εγκλεισμού,  διασυρμού και περιθωριοποίησης, ώστε να κρατάει την απαραίτητη ομοιογένεια της εθνικής ταυτότητας ακέραιη και εύκολα διαχειρίσιμη.
Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε πια στις πιο ακραίες τους εκδηλώσεις  δίπλα μας, μέσα μας, με το κράτος, το ΚΕΕΛΠΝΟ, τη χρυσή αυγή και όλο τον αναχρονισμό - συντηρητισμό να έχει συσπειρωθεί ενάντια στη διαφορετικότητα, όπως συμβαίνει συνήθως σε εποχές οικονομικής κρίσης, για να ενοχοποιήσει αποπροσανατολιστικά τις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, να κατασκευάζει εχθρούς και να συσπειρώσει μια διαλυμένη κοινωνία γύρω από ένα φαντασιακό «εμείς».

Η σημερινή ημέρα μνήμης είναι μία πρόκληση και μια πρόσκληση να δούμε την ιστορική μας συνέχεια με ειλικρίνεια όπως συνέβη, μέσα από τις δράσεις, τους αγώνες αλλά και τις έριδες και τις αντιφάσεις μας.  Αυτό μας δίνει την αυτοπεποίθηση να συνεχίσουμε και να γίνουμε εμείς τα υποκείμενα που θα μιλήσουμε για μας και θα καταγράψουμε την δική μας ιστορία.
Μιλώντας ειδικότερα, θέλουμε να αναφερθούμε σε ένα από τα πολλά θεσμικά στάδια που πρέπει να περάσουμε για την κατοχύρωση των δικαωμάτων μας.

Συγκεκριμένα στο Νόμο 3896/2010 περί ίσων ευκαιριών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης.  Είναι πιστεύουμε ολοφάνερο πώς όταν δε συμπεριλαμβάνεται η ταυτότητα φύλου σε ένα τέτοιο νόμο περί εργασίας, αυτό μεταφράζεται σε αποκλεισμό από την εργασία και περιορισμό των ευκαιριών για επαγγελματική καταξίωση και αξιοπρεπή διαβίωση των τρανς ατόμων.
Ο νόμος αυτός βέβαια δεν είχε τεράστια επιτυχία όσον αφορά στην προστασία των γυναικών, καθώς είναι σχεδόν πάντα οι πρώτες που χάνουν τη δουλειά τους, και ποτέ δεν πληρώνονται το ίδιο με τους άντρες για τη ίδια εργασία. Ειδικά τώρα όμως είναι απαραίτητο ο νόμος αυτός να συμπεριλάβει τον αυτοπροσδιορισμό της ταυτότητας φύλου και το θεσμικό-νομικό σύστημα να εξελιχθεί για να απαντήσει στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.

 Δεν πιστεύουμε ότι το ζήτημα της ισότητας και της κατάργησης των διακρίσεων εξαντλείται σε νομικά πλαίσια αλλά αναγνωρίζουμε ότι ο θεσμικός δρόμος είναι απαραίτητο συμπληρωματικό όχημα διεκδίκησης μέσα από ένα χειραφετημένο LGBTQ κίνημα.

Οι τρανς άντρες και γυναίκες ήταν ανέκαθεν στην πρώτη γραμμή στοχοποίησης σε όλους τους δημόσιους χώρους ακριβώς επειδή η επιθυμία για αυτοπροσδιορισμό περιέχει και την έκδηλη σωματοποίηση άρα και ορατότητα.  Ο νόμος αυτός, ξαναμιλάει με τους γνωστούς όρους για το φύλο, ως δίπολο αρσενικό-θηλυκό, ρυθμίζοντας κανονιστικά την αναγνώριση από τον νόμο μόνο μετά από την πλήρη εξομοίωση των ατόμων με τα κυρίαρχα φύλα. Είναι λοιπόν το λιγότερο αναχρονιστικός και το περισσότερο καταστροφικός για τα τρανς άτομα που αναζητούν εναλλακτικές στις επιλογές έκφρασης, ζωής και επιβίωσής τους.

Έχουμε την αίσθηση ότι δεν έχουμε το περιθώριο για άλλη ιστορική ασυνέχεια, για άλλη μια τρύπα στην κινηματική μας μνήμη.  Η ζωντανή μνήμη, η αντικατάσταση της ιστορικής μας ασυνέχειας με την ιστορική συνέχεια είναι ικανές και αναγκαίες συνθήκες για τις θεσμικές μας κατοχυρώσεις. 
Σήμερα, η ημέρα μνήμης των διεμφυλικών και της βίας απέναντί τους είναι μία πρόκληση και πρόσκληση ώστε να προχωρήσουμε όλη η LGBTQ κοινότητα σε θεσμική διεκδίκηση της προστασίας του/της εργαζόμενου/ης  τρανς άντρα και τρανς γυναίκας.  Ο νόμος πρέπει να συμπεριλάβει την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων και του δικαιώματος απασχόλησης με βάση τον αυτοπροσδιορισμό του φύλου.

 Όντως μπορεί στους καιρούς μας να ακούγεται σαν αστείο το να μιλάμε για επέκταση της προστασίας της εργασίας των τρανς γυναικών και αντρών μέσα σε ένα ανθρώπινο και προοδευτικό πλαίσιο αυτοπροσδιορισμού. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η κρίση χρησιμοποιείται ως πρόσχημα από την τεράστια πτέρυγα της συντήρησης της χώρας για να περάσει παράλληλα απαρατήρητα όλα τα εθνικιστικά, σωβινιστικά, μισαλλόδοξα νομοθετήματά της. Ας είμαστε κι εμείς στον αντίποδα, αυτή τη φορά, να διεκδικήσουμε κάτι τόσο σημαντικό ακόμα και μέσα στο χάος μην αφήνοντας τη σημερινή μέρα να τελειώσει δίνοντας απλώς ένα ραντεβού για του χρόνου.


 ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ ΑΘΗΝΑΣ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΩΝ 2012
Διημερίδα 20-21 Νοεμβρίου 2012