Burnesha,[«ορκισμένη παρθένα»] της Αλβανίας

Γυναίκες σε κλειστές κοινότητες της χώρας περνούν τη ζωή τους σαν άντρες!

«Βurnesha» [«ορκισμένη παρθένα»] αποκαλείται η γυναίκα της Αλβανίας που έχει επιλεχθεί, συνήθως σε μικρή ηλικία, για να πάρει την προνομιακή και ισόβια θέση του άντρα στην κοινωνία.

Σε μια παράδοση που πάει πίσω μερικές εκατονταετίες, η περίεργη αυτή αλλαγή ταυτότητας φύλου κάλυπτε μια πρακτική ανάγκη: σε κλειστές κοινότητες που λειτουργούσαν (και συνεχίζουν να λειτουργούν) ως φυλές και ο ρόλος της γυναίκας ήταν περιορισμένος, το προνόμιο του να είναι κανείς άντρας έπρεπε να περιχαρακωθεί.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: σύμφωνα με τον παραδοσιακό νόμο Kanun (του 15ου αιώνα), που ισχύει ακόμα στις ορεινές περιοχές της βόρειας Αλβανίας, η θέση της γυναίκας στην πατριαρχική κοινωνία ήταν απλώς υποστηρικτικός του άντρα.

 

Η καταπιεστική αυτή ηγεμονία της γυναίκας, που όριζε μάλιστα ότι ήταν κτήμα και περιουσία του συζύγου της, της απαγόρευε μια σειρά από καθημερινές πρακτικές αλλά και κοινωνικά προνόμια: το δικαίωμα να ψηφίζεις, να οδηγείς, να διαθέτεις επιχείρηση, να κερδίζεις λεφτά, να πίνεις αλκοόλ, να καπνίζεις, να βλασφημάς, να φοράς παντελόνια και να κατέχεις όπλο ήταν αποκλειστικά αντρική υπόθεση.


Τα νεαρά κορίτσια πιέζονταν συνήθως σε προσχεδιασμένους γάμους, και αυτό θα σφράγιζε το υπόλοιπο της ζωής τους.


Όχι ωστόσο για όλες τις γυναίκες του χωριού! Υπήρχε πάντα η επιλογή να γίνει κάποια «burnesha»: το καθεστώς της «ορκισμένης παρθένας» εξύψωνε τη γυναίκα στο κοινωνικό status του άντρα και της παρείχε όλα τα προνόμια και τα δικαιώματα του αντρικού πληθυσμού.

 

Δεν ήταν ωστόσο επιλογή χωρίς τίμημα. Για να σηματοδοτήσουν τη μετάβαση από τη γυναίκα στον άντρα, οι «ορκισμένες παρθένες» έκοβαν τα μαλλιά τους, φορούσαν αντρικές φορεσιές και άλλαζαν κάποιες φορές ακόμα και τα ονόματά τους.


Αντρικές χειρονομίες και άλλα χαρακτηριστικά «αντρικά» πρότυπα υιοθετούνταν από την «burnesha», μέχρι να γίνουν δεύτερη φύση της. Και βέβαια έπαιρνε όρκο αγαμίας, να παραμείνει αγνή και αμόλυντη για μια ζωή.

Κι έτσι προοδευτικά η «burnesha» γινόταν άντρας, θάβοντας το φύλο της βαθιά μες στην κοινωνική ανάγκη για δραστηριότητα και ψήγματα ελευθερίας.


Η πρακτική μάλιστα της «ορκισμένης παρθένας» συνεχίζεται ως τις μέρες μας, αν και η μοντερνικότητα που αγγίζει σιγά-σιγά τα απάτητα αυτά χωριά των Άλπεων αποδυναμώνει την αρχαία παράδοση.

Παρόλα αυτά ο θεσμός της «burnesha» παραμένει, αν και φθίνει σιγά-σιγά, με τα νέα μέλη της ιδιότυπης αυτής κοινότητας να ανέρχονται σε λίγες δεκάδες πλέον.

Η φωτογράφος Jill Peters ταξίδεψε μέχρι τις απομακρυσμένες αυτές περιοχές για να καταγράψει με την καμέρά της τις γυναίκες που ωθούνται από κοινωνικο-πολιτισμικές πιέσεις να ζήσουν σαν «κουτσουρεμένοι» άντρες...