Σε είπαν πούστη; / Να αντισταθούμε στον τραμπουκισμό

Ενός λεπτού σιγή?
Όχι.
Τόσους αιώνες σιγή.
Δεν είναι ώρα πλέον για σιγή.

Αγαπητές Νεράιδες καλησπέρα σας,

Στο θέμα μας. Διάβασα εξοργισμένος το γράμμα του απελπισμένου μαθητή με τον καθηγητή του. Θα ήθελα να απευθυνθώ λίγο, εάν μου επιτρέπετε, στον φίλο μας. Κυρίως λόγω εμπειρίας επειδή και εμένα κάποια στιγμή στη ζωή μου μου τέθηκε αντίστοιχο ερώτημα.

Εγώ κατά τύχη ήμουν μεγαλύτερος και πολύ λιγότερο φοβισμένος και πιο συνειδητοποιημένος. Ήμουν φαντάρος και κάποιος άλλος φαντάρος, κλασσική περίπτωση κάγκουρα, από τη μονάδα μου με ρώτησε μπροστά σε κόσμο:
- Ρε συ αφού εσείς οι αδερφές δε γεννάτε παιδιά πως αναπαράγεστε?
Φυσικά σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο του απάντηση που ξεστόμισα (χωρίς να το σκεφτώ καθόλου) ήταν:
- Και που ξέρω εγώ ρε μαλάκα ρώτα τον πατέρα σου. Αυτός ξέρει.

Εννοείται ότι επικράτησε σιγή, αυτός κατάπιε κρεμάστρα, και ο εν λόγω κάγκουρας έγινε ο περίγελος της μονάδας για τουλάχιστον μία εβδομάδα.

Στο μικρό μας φίλο λοιπόν θα του πρότεινα την επόμενη φορά που ο καθηγητής του κάνει την ερώτηση της Βλαχοπούλου (ω ναι φιλαράκο μου ο καθηγητής σου κρύβει μία Ρένα Βλαχοπούλου μέσα του. Αυτή έθεσε το καίριο ερώτημα πρώτη και ακολούθησε η Ντένη Μαρκορά) να του δώσει την παραπάνω απάντηση με πιο κόσμιο τρόπο, δλδ χωρίς το μαλάκα και στο δεύτερο πληθυντικό. Εάν μετά από αυτό έχει το θάρρος/θράσος/κουράγιο να σου απαντήσει μπορείς να του πεις να σταματήσει να κάνει τη Βλαχοπούλου. Αυτός είναι αρκετά μεγάλος για να ξέρει από πού έχει ξεσηκώσει την ατάκα. Ό,τι και να σου κάνει μετά να ξέρεις έχεις νικήσει.

Φυσικά αυτό σαν συμβουλή εγώ θα το εφάρμοζα γενικότερα. Σε λένε «πούστη». Ρώτα τους αμέσως τι ζόρι τραβάνε και άν θέλουν να τους ρίξεις ένα πούτσο. Πες τους ότι δε θα τους κάνεις τη χάρη. Έχε υπόψη σου ότι ο σεβασμός κερδίζεται δεν αποδίδεται χωρίς μάχη.

Ο φόβος είναι κάτι που όλοι το αισθάνονται και το μυρίζουν και κατά συνέπεια κάνουν επίθεση. Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση, ακόμη και ας φάμε τα μούτρα μας. Γινόμαστε πιο δυνατοί για την επόμενη φορά.

Πολλά φιλιά και σόρρυ αν σας κούρασα. Βγήκα από τα ρούχα μου (και χωρίς να το ευχαριστηθώ στο τέλος) με το γράμμα του φίλου μας.

Ζουπερ Queer

Αγαπητέ φίλε,

Σε ευχαριστώ για το γράμμα και για τις σκέψεις σου. Σίγουρα υπάρχουν πολλές απαντήσεις - τάπες που μπορεί να δώσει κανείς σε μια τέτοια συζήτηση, αλλά αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό. Πρέπει να μπορεί να τις υποστηρίξει και παρακάτω. Αν ο άλλος του την βγει άσχημα ή τον κράξει, έχει τα κότσια (ο γκέι) αν αντεπιτεθεί; Ή θα βρεθεί μπλεγμένος σε μια κατάσταση που θα του είναι πιο δυσάρεστη από την πρώτη; Επειδή λοιπόν δεν ξέρω ποιος είναι αυτός που καλούμαι να συμβουλέψω, τι χαρακτήρα έχει, πόσο συνειδητοποιημένος είναι, πόσο συγκρουσιακός είναι σαν προσωπικότητα, δυσκολεύομαι να δώσω τόσο ξεκάθαρες οδηγίες τύπου «πες του αυτή την ατάκα».

Τέλος, δεν ξέρω για την Βλαχοπούλου, αλλά για την «Ντένη Μαρκορά» που κατά καιρούς ξεστόμιζε διάφορα ομοφοβικά σχόλια, μην ξεχνάς ότι από πίσω της υπήρχε ένας γκέι σεναριογράφος!! Όσο θλιβερό και οδυνηρό και να ακούγεται αυτό...

Χαιρετώ,

Ζούπερ Κουίρ μου,

Καλά τα λες, αλλά για να φτάσεις να τα λες αυτά, έχεις κάνει μια προεργασία με τον εαυτό σου. Οι συμβουλές σου δεν είναι λυσάρι που μπορούν να ξεπατικώσουν όλοι οι άλλοι και να το εφαρμόσουν, δυστυχώς. Εγώ μπορώ να ταπώσω τον κάθε μαλάκα με τη δηλητηριώδη γλώσσα μου, αλλά το παιδί που μας έγραψε για τον καθηγητή του δεν νιώθει απαραίτητα τόσο μεγάλη αυτοπεποίθηση.

Και κάτι ακόμα: μερικές φορές η καλύτερη άμυνα είναι η τακτική υποχώρηση. Δεν θα δώσουμε όλες τις μάχες στη ζωή μας. Μπροστά σ' έναν καθηγητή (που έχει εξουσία πάνω μας και μπορεί να μας χαντακώσει) δεν θέλουμε ν' ανοίξουμε πόλεμο επί του προσωπικού. Και χωρίς συμμάχους.

Να αντισταθούμε στον τραμπουκισμό

                                                                                                                                           του Γιάννη Παπαδόπουλου

  

Έχοντας βιώσει την εμπειρία του «τραμπουκισμού» στην εφηβεία ξαναπαίζω στο μυαλό μου το τελευταίο διάστημα σκηνές από τη σχολική μου ζωή ένα τέταρτο του αιώνα νωρίτερα. Ακόμη και καλοπροαίρετοι καθηγητές που με συμπαθούσαν με ρωτούσαν: μα μήπως έκανες κάτι για να προκαλέσεις; μήπως είσαι πράγματι αυτό που λένε;

Βλέποντας στις τελευταίες εκλογές ζωγραφιές με θέμα το bullying στην τάξη που ψήφισα είχα την ελπίδα ότι κάποια πράγματα αρχίζουν να αλλάξουν. Όσο όμως ο κάθε λογής «διαφορετικός» συνεχίζει να είναι το μέσο για την ενίσχυση της συνοχής της ομάδας, περιστατικά όπως αυτό των Ιωαννίνων θα συνεχίζονται. Η διαφορά από τα υπόλοιπα είναι ότι κέρδισε τα «15 λεπτά δημοσιότητας» μεταξύ της οικονομικής κρίσης και του διαγωνισμού της Eurovision. Η τραγική ιστορία εκφοβισμού και βίας ενός ανθρώπου γίνεται «τραγικό περιστατικό», μια ακόμη σκηνή σε μια διαρκή σαπουνόπερα που ονομάζεται ενημέρωση, ένα κρεσέντο για να προκαλέσει αύξηση της θεαματικότητας με σοκαριστικές λεπτομέρειες, υπονοούμενα και υποκριτικούς θρήνους από Μέσα που εντούτοις δεν έχουν σταματήσει να προωθούν στερεότυπα και δίνουν βήμα σε ρατσιστικές απόψεις. 


Όποιος έχει ζήσει στην Κρήτη γνωρίζει ότι είναι μια υποκριτική, κλειστή κοινωνία, όπου η ομοφυλοφιλία συχνά κρύβεται κάτω από την «ομοκοινωνικότητα». Το μίσος για τον διαφορετικό κρύβει, κάποιες φορές, μια “λανθάνουσα” επιθυμία. Μια φίλη μού αφηγήθηκε ότι σε έναν γάμο, όταν αποχώρησαν οι καλεσμένοι, οι φίλοι του γαμπρού έσκισαν τα ρούχα του και έφαγαν τελετουργικά τη γραβάτα του σε ομελέτα... Δεν πιστεύω πάντως ότι το ζήτημα θα λυθεί με το να ψυχαναλυθεί ο ανδρικός πληθυσμός του νησιού, ή και της χώρας, για να λύσει τα προβλήματα που έχει με την ταυτότητά του.
Το πρόβλημα είναι βαθειά πολιτικό. Σε κάθε ομάδα, είναι απαραίτητος ο εσωτερικός εχθρός, ο απαραίτητος «φαρμακός» για να επιβεβαιωθεί η συνοχή της. Ο «διαφορετικός» ακόμη και αν δεν υπάρχει πρέπει λοιπόν να εφευρεθεί, για να παραμεριστούν οι όποιες διαφορές μεταξύ των υπολοίπων. Ο Sebastian Ηaffner, γερμανός αντιναζιστής δημοσιογράφος, περιγράφει στα απομνημονεύματά του πώς στον στρατό η συντροφικότητα “kamaradenschaft” λειτουργούσε ως εθιστικό δηλητήριο που υπέτασσε την προσωπικότητα στην ομάδα και στις αρχές που κάποιοι είχαν ορίσει ως τις μόνες αποδεκτές.
Η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να αναπαράγει μέσω της οικογένειας, του κοινωνικού περίγυρου και του στρατού τις παραδόσεις του ανδρισμού στα πρότυπα μιας παραδοσιακής πατριαρχικής κοινωνίας. Η όποια απόκλιση του υποκειμένου από τα πρότυπα αυτά στιγματίζει το σύνολο της υποομάδας στην οποία ανήκει. Η τιμωρία του αταίριαστου αποτελεί συγχρόνως μηχανισμό άμυνας και υπόμνηση των ορίων της ομάδας.

Από την άποψη αυτή η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη, όπως και πολλές χώρες στα ανατολικά της, στα πλαίσια της «κουλτούρας της ντροπής». Στις αυταρχικές δημοκρατίες της Ορθόδοξης Ρωσίας και της Ισλαμικής Τουρκίας ο τραμπουκισμός και οι φόνοι ομοφυλόφιλων δεν απασχολούν την κοινωνία. Στη Ρωσία με την υποστήριξη των αρχών οι ομοφυλόφιλοι πέφτουν καθημερινά θύματα εκφοβισμού, βασανισμού και φόνου και στην Τουρκία τα εγκλήματα τιμής συνήθως μένουν ατιμώρητα.
Την ίδια στιγμή, το Ισλαμικό Κράτος και το Ιράν εκτελούν δημόσια ομοφυλόφιλους και μεταδίδουν εικόνες των εκτελέσεων σε παγκόσμιο δίκτυο. Οι εκφοβισμοί και οι φόνοι ομοφυλόφιλων δεν είναι προνόμιο βέβαια της «Ανατολής» αλλά συμβαίνουν και σε χώρες όπως το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Βραζιλία, οι οποίες επαίρονται για την κουλτούρα ανοχής. Η διαφορά βρίσκεται στο νομικό πλαίσιο που τιμωρεί όχι μόνο την πρόκληση σε πράξεις μίσους αλλά και τον ίδιο τον λόγο μίσους και οι προσπάθειες τελευταία, όχι πάντα επιτυχείς, να εισαχθεί η διδασκαλία της «ανεκτικότητας στα σχολεία».

Θα πει κανείς, τι σχέση έχει με όλες αυτές τις ακρότητες η Ελλάδα; Ναι, προφανώς, δεν έχει. Όμως η θέση της, ως μεταιχμιακού χώρου, μεταξύ «Ανατολής» και «Δύσης» δημιουργεί ένα οξύμωρο: η κουλτούρα της ντροπής αφενός υποστηρίζεται ακόμη από κάποιους ως βαθύ ελληνικό χαρακτηριστικό, αφετέρου αποφεύγεται, ακόμη και ως θέμα συζήτησης, από όσους πιστεύουν ότι ο « ευρωπαϊκός προσανατολισμός» της χώρας είναι δεδομένος.

Μοιάζει ως εκ τούτου ειρωνικό που το τελευταίο διάστημα, η συζήτηση για την Ευρώπη έχει περιοριστεί στον κίνδυνο να εκδιωχθεί η Ελλάδα από το Ευρώ. Για μένα Ευρώπη δεν είναι ένα νόμισμα, είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο για αξιοπρεπή διαβίωση και προπάντων ένα σύστημα αρχών κοινωνικής συμβίωσης. Αναγνωρίζω ότι η κατάσταση είναι κρίσιμη και η κυβέρνηση έχει ως προτεραιότητα να εξασφαλίσει την οικονομική σταθερότητα. Η ελληνική κοινωνία υφίσταται το τελευταίο διάστημα ένα διαρκή εκφοβισμό από τους εταίρους της για να υποταχθεί στη δυναμική της ομάδας, και απεικονίζεται ως ο αποδιοπομπαίος τράγος για όλα τα προβλήματα μιας προβληματικής ένωσης. Βιώνοντας καθημερινά τη βία αυτού του συλλογικού βασανιστηρίου είναι καλό να αναλογιστούμε ως κοινωνία τη βία που ασκούμε καθημερινά οι ίδιοι σε όσους θεωρούμε ότι δεν συμπεριφέρονται με βάση τα πρότυπα που μας έχουν διδάξει κάποιοι και έχουμε, χωρίς σκέψη, αποδεχτεί.

Ο θάνατος του Βαγγέλη Γιακουμάκη είναι μια ευκαιρία για να εισαγάγει η κυβέρνηση στα σχολεία τη διδασκαλία του σεβασμού του άλλου. Αν θέλουμε πραγματικά να τιμήσουμε τη μνήμη του, ας μιλήσουμε ξεκάθαρα, δημόσια, και ας απαιτήσουμε να δημιουργηθεί το θεσμικό και το εκπαιδευτικό πλαίσιο που θα αποτρέπει τη συστημική βία του bullying και θα προστατεύει τα θύματά του. Το ζήτημα δεν είναι αν ο Βαγγέλης ήταν ομοφυλόφιλος, αλλά η βία και ο εξευτελισμός που δέχτηκε επειδή ο περίγυρός του τον αντιμετώπιζε ως «διαφορετικό» και ασύμβατο με τα πρότυπα της ομάδας. Πέρα από τις κραυγές και τις υποκριτικές οιμωγές της δημόσιας σφαίρας, ο θάνατός του ας αποτελέσει μια ευκαιρία για να αρχίσει κάτι να αλλάζει. Βιώνω κάθε μέρα ένα διπλό τραμπουκισμό ως Έλληνας στην «ευρωπαϊκή οικογένεια» και ως ομοφυλόφιλος στην ελληνική κοινωνία, αλλά τουλάχιστον στον περίγυρό μου δεν αντιμετωπίζω προβλήματα. Σκέφτομαι όμως όσους βιώνουν καθημερινά αυτή τη διπλή βία χωρίς διέξοδο. Για αυτούς πρέπει να μιλήσουμε και να αγωνιστούμε. Είμαστε όλοι και όλες Βαγγέλης: τουλάχιστον τώρα ας το συνειδητοποιήσουμε φωναχτά, κι ας κάνουμε κάτι.

* Ευχαριστώ τον Δημήτρη Παπανικολάου για τις προτάσεις του και την επιμέλεια του κειμένου.