ΜΕ ΔΥΟ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ, ΜΕ ΔΥΟ ΜΑΜΑΔΕΣ

Κείμενο: Δήμητρα Τριανταφύλλου

http://www.talcmag.gr/sizitondas/rainbow-families/

Ξεκινάω να βρω τη Στέλλα Μπελιά –πρόεδρο της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Οικογένειες Ουράνιο Τόξο», νηπιαγωγό στο επάγγελμα, μητέρα δύο μικρών αγοριών και συγγραφέα του παιδικού βιβλίου (με θέμα όλους τους τύπους των διαφορετικών οικογενειών) «Τα δύο μικρά αυγά» – με ανάμεικτα συναισθήματα: με αληθινή περιέργεια αλλά και φόβο μήπως πέσω πάνω σε έναν άνθρωπο «ταμπουρωμένο».

Ποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο κόσμος είναι έτοιμος να συνυπάρξει χαλαρά και ισότιμα με αυτές τις οικογένειες και κατά πόσο τελικά μπορούμε να κατηγορήσουμε αυτόν τον κόσμο που μεγάλωσε με ένα συγκεκριμένο μοντέλο εκπαίδευσης; Την ίδια στιγμή τα στρέιτ ζευγάρια, και ειδικότερα οι νέοι άνθρωποι, αρχίζουν να εκπαιδεύονται στην ιδέα- πρόσφατα μάθαμε ότι ο Φώτης Σεργουλόπουλος έγινε πατέρας, ενώ ο Αύγουστος Κορτώ, με το πλήθος των πιστών στο facebook, δηλώνει τακτικά την επιθυμία του να γίνει γονέας μαζί με τον σύντροφό του.

Στέλλα, θέλεις να μας πεις δύο λόγια για τις «Οικογένειες Ουράνιο Τόξο»; Η οργάνωσή μας, που με επίσημη μορφή λειτουργεί εδώ κι ένα χρόνο, αποτελείται από γονείς που αυτοχαρακτηρίζονται lgbt. Σε μια προσπάθεια καταγραφής που έγινε ήρθαν σε επαφή μαζί μας 147 οικογένειες, 100 εκ των οποίων διαμένουν στην Αθήνα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι γονείς είναι ακτιβιστές και μιλούν ανοιχτά για τον χαρακτήρα των οικογενειών τους. Υπάρχουν άνθρωποι που αυτήν τη στιγμή διεκδικούν τα παιδιά τους που προέρχονται από προηγούμενους, ετεροκανονικούς γάμους. Παράδειγμα: έχω παντρευτεί εγώ, μια λεσβία, με έναν κύριο κι έχουμε κάνει ένα παιδάκι και κάποια στιγμή το να μην είμαι ο εαυτός μου δεν αντέχεται άλλο και χωρίζω. Αποκαλύπτω τον σεξουαλικό προσανατολισμό μου και βρίσκομαι να μεγαλώνω το παιδί μου, με τη σύντροφό μου αυτήν τη φορά. Σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις η συγκεκριμένη γυναίκα κινδυνεύει σοβαρά να χάσει από τα ελληνικά δικαστήρια την επιμέλεια του παιδιού της επειδή η ομοφυλοφιλία δεν είναι αποδεκτή από όλους τους δικαστές.

Υπάρχει περίπτωση κάποια γυναίκα να έχει χρησιμοποιήσει τον παραπάνω κύριο για να κυοφορήσει; Στη σεξιστική κοινωνία όπου ζούμε μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Άλλωστε η ομοφοβία και η κοινωνική πίεση για κανονικότητα είναι ακόμα τόσο ισχυρές που πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να τις ακολουθήσουν. Επίσης παιδιά σύμφωνα με τον νόμο μπορεί να κάνει οποιαδήποτε γυναίκα μόνη της με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, δεν χρειάζεται να κάνεις έναν γάμο που δεν θες καθόλου. Περιπτώσεις λευκών, φιλικών γάμων υπάρχουν. Στα ομόφυλα ζευγάρια απαγορεύονται γενικώς τα πάντα, μια γυναίκα θα μπορούσε να πάρει ένα παιδί ως ανάδοχη μητέρα, αλλά όχι ένα ζευγάρι γυναικών. Εσύ, για παράδειγμα, ήθελες να κάνεις ένα παιδί και το έκανες, εγώ οφείλω να το διεκδικήσω.

Άρα το κράτος σάς θεωρεί παράνομους; Δεν έχουμε κλέψει το παιδί μας για να μας θεωρεί παράνομους, μας θεωρεί μονογονεϊκές οικογένειες -αναγνωρίζει δηλαδή ως γονέα μόνο τη βιολογική μητέρα ή πατέρα. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες μας δεν βρίσκονται στην καθημερινότητα, αλλά στο γεγονός ότι στις οικογένειές μας αν πάθει κάτι ο βιολογικός γονιός τα παιδιά μετά μένουν μετέωρα και ο/η σύντροφός του/της δεν έχει το δικαίωμα να τα μεγαλώσει και θα καταλήξουν ή σε κάποιον άσχετο συγγενή ή σε ίδρυμα.  Από την άλλη, ακριβώς επειδή η κοινωνία θεωρεί ότι η γυναίκα είναι πλασμένη για να γίνει μητέρα, τα ομόφυλα ζευγάρια  των γυναικών γίνονται πιο εύκολα ανεκτά από τα ζευγάρια αντρών-γονέων. Η ταμπέλα «μαμά» μοιάζει να αναιρεί την ταμπέλα «λεσβία». Εγώ είδα φίλη μου που έγινε μάνα και είπα «θα το κάνω κι εγώ!» Κι έγινα μαμά με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Με τη σειρά μου έδωσα παράδειγμα σε άλλες. Όσον αφορά το κόστος τού να αποκτήσει παιδί ένα ζευγάρι αντρών είναι δυσβάσταχτο. Μια γυναίκα πληρώνοντας τα φάρμακά της και δίνοντας 250 ευρώ στην τράπεζα σπέρματος μπορεί να μπει σε διαδικασία εγκυμοσύνης, χωρίς αυτό να θεωρείται παράνομο σε κανένα σημείο. Ένα ζευγάρι αντρών όμως πρέπει να χρησιμοποιήσει παρένθετη μητέρα, κάτι που στην Ελλάδα απαγορεύεται· άρα θα πρέπει να ταξιδέψει στο εξωτερικό, σε χώρες όπου επιτρέπεται. Όλο αυτό το πακέτο κοστίζει μίνιμουμ 120.000 ευρώ, εάν βέβαια θέλει να πάει σε μια χώρα που είναι βέβαιο ότι δεν θα ισχύει καθεστώς εκμετάλλευσης για την παρένθετη μητέρα-γυναίκα, αλλιώς υπάρχουν χώρες με θολό αυτό το σημείο, όπως η Ινδία ή το Νεπάλ π.χ.

Τελικά, έχουμε προοδεύσει καθόλου ως κοινωνία τα τελευταία χρόνια στη θεώρησή μας απέναντι στις οικογένειες «Ουράνιο Τόξο»; Το 2012, που ξεκινήσαμε να οργανωνόμαστε, δεν υπήρχαμε καν ως θέμα. Με τρία χρόνια πραγματικής δουλειάς, εκτιμώ ότι πια υπάρχουμε ως θέμα γιατί απλώς κάποιοι φοβόμαστε λίγο λιγότερο από τους άλλους και διεκδικούμε. Κάνοντας βέβαια συγκρίσεις με το εξωτερικό, θα έλεγα ότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι ούτε σήμερα προετοιμασμένη να μας αποδεχτεί, απλώς ο κόσμος δεν πιστεύει ότι αποτελούμε σοβαρό κίνδυνο για την ώρα. Στην Ιταλία, όπου οι οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών είναι περισσότερο ορατές, η επίθεση που δέχονται από το συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας είναι μεγάλη.

Πόσο κατηγορείς τους διπλανούς σου για τις αμφιβολίες τους απέναντι στις οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών; Η ομοφοβία είναι ύπουλη και δεν εξαλείφεται εύκολα. Το σχολείο ως θεσμός δεν έχει κάνει καμία προσπάθεια να μιλήσει λίγο διαφορετικά για τον σεξισμό. Έχουμε επίσης μια έντονη σχέση εκκλησίας-κράτους, η οποία εμποδίζει κάθε προσπάθεια μιας νέας αφήγησης και, τέλος, έχουμε και άτολμους πολιτικούς. Όμως στην ουσία οι νόμοι εκπαιδεύουν τους πολίτες. Αν τα δικαιώματά μας προστατεύονταν, ο κόσμος θα μας αποδεχόταν καλύτερα. Όλα είναι ένας φαύλος κύκλος -αισθανόμαστε φόβο γιατί δεν υπάρχει νομική κάλυψη, άρα κρυβόμαστε, άρα παγώνει το θέμα των δικαιωμάτων μας. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν κερδηθεί πολλά δικαιώματα για τις «Οικογένειες Ουράνιο Τόξο». Την ίδια στιγμή η Ελλάδα και η Λιθουανία είναι οι μοναδικές χώρες εντός Ευρώπης που ενώ έχουν σύμφωνο συμβίωσης αυτό δεν περιλαμβάνει τα ομόφυλα ζευγάρια.

Οι επικριτές αυτών των οικογενειών μιλούν για την έλλειψη του απαραίτητου προτύπου του ενός εκ των δύο φύλων. Δεν έχει καμία σημασία το είδος της οικογένειας στην οποία μεγαλώνει ένα παιδί, αλλά το κατά πόσο οι γονείς είναι πλήρως δεσμευμένοι στον γονεϊκό τους ρόλο. Όσον αφορά το πρότυπο που υποτίθεται ότι λείπει, τα παιδιά μπορούν να το βρουν μέσα στο ευρύτερο περιβάλλον. Το θεωρώ απαράδεκτο να φορτώνουμε τα παιδιά μας με την ταμπέλα «ξεχωριστά επειδή είναι παιδιά ομόφυλων ζευγαριών». Τα παιδιά μας έχουν τις ίδιες πιθανότητες με τα άλλα να είναι μια χαρά ή όχι, να τραβάνε τα ζόρια τους ή όχι. Δεν χρειάζεται να δείξουμε ότι είναι κατατρεγμένα από τη στιγμή που δεν είναι, ούτε και λέω ότι πρέπει οι δικές μας οικογένειες να είναι στο απυρόβλητο. Όλοι οι γονείς θα έπρεπε να έχουν πρώτο τους μέλημα να μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά. Όμως, θεωρώ και  υποχρέωση απέναντι στα παιδιά μου να υπερασπιστώ την επιλογή μου.

Τα παιδιά σου δέχονται ρατσιστικά σχόλια;  Για να μη συμβεί αυτό εμείς οι γονείς επιλέγουμε τι θα πούμε στο σχολείο και στην ευρύτερη κοινωνία. Όταν βλέπεις για παράδειγμα ότι η δασκάλα είναι πολύ συντηρητική, δεν θα της πεις κάτι, αλλά ευτυχώς μέσα στο δημόσιο σχολείο υπάρχουν κι άλλοι εκπαιδευτικοί και προσωπικά έχω συνεργαστεί καλά με πολλούς. Κινούνται συντηρητικά οι οικογένειές μας γι’ αυτό και δεν τις βλέπεις.

Τα παιδιά σας κάνουν τις ερωτήσεις που ο έξω κόσμος φαντάζεται ότι σας κάνουν;  Με έχουν ρωτήσει γιατί δεν έχουν μπαμπά κι έχω πει την αλήθεια. Αν με ρωτήσουν «γιατί έχω δύο μαμάδες;» θα το απαντήσω κι αυτό. Στην εφηβεία ενδεχομένως αναπτύξουν κάποιο πρόβλημα με αυτό, έχω δει έφηβους στις εκδηλώσεις μας που είναι άνετοι κι άλλους που νιώθουν αμηχανία. Αυτό έχει να κάνει με το πόσο καλά είναι το παιδί με τον εαυτό του και πόσο καλά έχει δουλευτεί το ζήτημα μέσα στην οικογένεια. Σε κανένα παιδί δεν αρέσει να διαφέρει. Θεωρώ πάντως πολύ πιο πιθανό να κάνουν μπούλινγκ σε ένα παιδί επειδή είναι χοντρό, φοράει γυαλιά, ή ακουστικό βαρηκοΐας, ή δεν ανταποκρίνεται στα κανονιστικά σεξιστικά στερεότυπα παρά σε ένα παιδί με δύο μαμάδες – είτε γιατί οι συμμαθητές δεν το ξέρουν είτε γιατί δεν θα ασχοληθούν με αυτό. Δεν τους ενδιαφέρει τι γίνεται στο σπίτι του παιδιού, αλλά το παιδί ως μονάδα. Επιπλέον, βρίσκω υποκριτικό το ενδιαφέρον για το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά μας, δεδομένου ότι δεν ασχολούμαστε σοβαρά με ένα σωρό άλλα σημαντικά ζητήματα που αφορούν τα παιδιά, όπως π.χ. να τα αποδεχτούμε όπως ακριβώς είναι, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή την ταυτότητα φύλου τους.

Είστε αισιόδοξοι ότι μπορεί να αλλάξει κάτι νομικά στο άμεσο μέλλον;Σήμερα είδα ένα ΦΕΚ για μια νομοπαρασκευαστική επιτροπή η οποία θα κάνει την πρότασή της για το σύμφωνο συμβίωσης στη Βουλή μέχρι τις 15 Ιουνίου. Ελπίζουμε.

Λίγο πριν την αποχαιρετήσω, η Στέλλα με κάλεσε στην ελληνική «Γιορτή των Οικογενειών» (παγκόσμια ημέρα για την ισότητα των οικογενειών International Family Equality Day) στην Ακαδημία Πλάτωνος. Στην ανακοίνωση για την εκδήλωση διαβάζω: Η γιορτή των οικογενειών είναι μια μέρα ορατότητας. Ο φόβος για τον «άλλον» που είναι διαφορετικός τελειώνει όταν γνωρίζεις αυτόν τον «άλλον» και βλέπεις ότι δεν πρόκειται για ένα σαρκοφάγο μυθικό τέρας με τρία κεφάλια, μακριά ουρά και άλλα τρομακτικά χαρακτηριστικά. Είμαστε γονείς, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο, αγαπάμε τα παιδιά μας και θέλουμε να είναι ευτυχισμένα, αυτό είναι φανερό από την πρώτη στιγμή που θα βρεθεί κάποιος κοντά στις οικογένειές μας. 

Διημερίδα «Φύλο, έρωτας, οικογένεια»
Δήμητρα Κογκίδου: «Γονείς και παιδιά σε ‘’Οικογένειες Ουράνιο Τόξο’’: Μύθοι και στερεότυπα που διαιωνίζουν μια ανισότητα»
Σάββατο 16 Μαΐου 10.00-13.00

Αν ήταν να συνοψίσω σε μια πρόταση αυτό που θέλω να πω για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ‘’Οικογένειες Ουράνιο Τόξο’’ θα έλεγα το κεντρικό σύνθημα που είχαν οι LGBTQ οργανώσεις οικογενειών ουράνιο τόξο από όλο τον κόσμο στη φετινή διεθνή ημέρα Ισότητας των Οικογενειών στις 3 Μαΐου : «Τα παιδιά είναι εντάξει". Αυτό δεν είναι μόνον σύνθημα αλλά συνοψίζει σε γενικές γραμμές και τα αποτελέσματα ερευνών.
Με έμφαση στο ότι «τα παιδιά είναι εντάξει», η NELFA και οι οργανώσεις που συμμετέχουν σε αυτήν έχουν ως στόχο να ευαισθητοποιήσουν τους πολιτικούς και το ευρύ κοινό σχετικά με την ανάγκη για ίση μεταχείριση και αναγνώριση για όλες τις οικογένειες.
Η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά στον χάρτη για το νομικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο για την προάσπιση των δικαιωμάτων των LGBTQ ατόμων σύμφωνα με την έκθεση και το Χάρτη των δικαιωμάτων των LGBTQ ατόμων στην Ευρώπη για το 2014 που δόθηκε στη δημοσιότητα από το Ilga –Europe. H Ελλάδα με 31% βρισκόταν στη 12η θέση ενώ στην έκθεση του Μαίου 2015 βρίσκεται στην 21η. Η βαθμολογία σχετίζεται με το κατά πόσον οι πολιτικές και το νομικό σύστημα μιας χώρας έχει ειδικές αναφορές στο σεξουαλικό προσανατολισμό και την ισότητα φύλων.