Με αφορμή τον θάνατο του Μηνά Χατζησάββα.../ Ελεύθερος στη ζωή και την τέχνη του

Ζούμε τη ζωή μας στο περιθώριο του νόμου, σε γκρίζες νομικές ζώνες που μας 

υποχρεώνουν να χρειαζόμαστε υπογραφές και σφραγίδες για να έχουμε το αυτονόητο 

δικαίωμα να είμαστε δίπλα στον άνθρωπό μας, την ώρα που εκείνος παλεύει για τη ζωή 

μέσα σε θαλάμους ΜΕΘ για να έχουμε το αυτονόητο δικαίωμα να κανονίσουμε εμείς πως

 θα τον αποχαιρετήσουμε... 25 χρόνια μαζί, μια ολόκληρη ζωή ένα τέταρτο του αιώνα και 

"περίμενε αυτό το γ@μημένο σύμφωνο" που ακόμα δεν ήρθε.

Μαθαίνουμε ότι θα πάει στη Βουλή μετά τις 15 Γενάρη, πόσες και πόσοι ακόμα δεν θα 

προλάβουν; Για πόσο ακόμα η πολιτεία θα συνεχίζει να μας αφήνει στη γκρίζα ζώνη της 

νομικής ανυπαρξίας. 

Συγκλονίζει ο σύντροφος του Μηνά Χατζησάββα: Το μήνυμα για το σύμφωνο συμβίωσης που ράγισε καρδιές [video]

Ποιο το συγκλονιστικό μήνυμα του Κώστα Φαλελάκη για τον Μηνά Χατζησάββα;

Για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο ίδιος αλλά και οι συγγενείς του αγαπημένου ηθοποιού, μίλησε ο σύντροφός του Μηνά Χατζησάββα, Κώστας Φαλελάκης.

«Προσδοκούσε αυτό το γ@μημένο σύμφωνο συμβίωσης», είπε περιγράφοντας την περιπέτεια λίγο μετά την εισαγωγή του στο νοσοκομείο.

Ο Κώστας Φαλελάκης, είπε ότι χρειάστηκαν βεβαιώσεις από την γιατρό του ηθοποιού αλλά και να πάνε στην αστυνομία για να μπορεί να στέκεται στο πλευρό του ως ο πιο κοντινός του άνθρωπος.

«Προσδοκούσε αυτό το γ@μημένο σύμφωνο συμβιωσης που δεν έρχεται και αντί για συλλυπητήρια θα έλεγα ότι υπάρχουν και διαφορετικοί άνθρωποι και στην κοινωνία το λέω που είναι ομοφυλοφιλοι.

Δεν το έκρυψε ο Μηνάς ποτέ αυτό. Δεν ντράπηκε ποτέ γι” αυτό. Θέλουμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια και να πεθαίνουμε με αξιοπρέπεια. Δώστε μας αυτή την δυνατότητα επιτέλους», είπε και καταχειροκροτήθηκε.

Η κηδεία του ηθοποιού είναι πολιτική, ενώ, όπως ήταν και η επιθυμία του ίδιου, η σορός του θα μεταφερθεί στο εξωτερικό για να αποτεφρωθεί. Η οικογένειά του δεν επιθυμεί στεφάνια και μάλιστα έκαναν γνωστό ότι αν κάποιος θέλει, μπορεί αντί στεφάνου να δώσει τα χρήματα για τους πρόσφυγες.

Τις τελευταίες επιθυμίες του Μηνά Χατζησάββα είχε κοινοποιήσει χθες ο φίλος και συνάδελφός του Γιώργος Κοτανίδης: «Η κηδεία του θα είναι πολιτική, όπως επιθυμούσε ο ίδιος, και θα γίνει την Τετάρτη στις 12.00 στο Α” Νεκροταφείο. Σύμφωνα με την επιθυμία του, θα ακολουθήσει αποτέφρωση του νεκρού, που θα γίνει εκτός Ελλάδας λόγω βαρβαρότητας της ελληνικής πολιτείας που αρνείται να επιτρέψει την καύση που γινόταν στην αρχαιότητα.

Σύμφωνα και πάλι με την επιθυμία του Μηνά Χατζησάββα, ο σύντροφός του Κώστας Φαλελάκης, οι αδελφές και οι ανιψιές του ζητούν να μην υπάρξουν στεφάνια. Θα υπάρξει ένα κουτί όπου θα ρίξουμε τον οβολό μας και όσα χρήματα μαζευτούν θα δοθούν σε οργανώσεις προσφύγων και μεταναστών. Ο Κώστας θέλει να τον αποχαιρετήσουμε λυπημένοι αλλά και χαρούμενοι, όπως ήταν ο Μηνάς και όπως θα ήθελε ο ίδιος».

Εδώ και ώρα το Α” Νεκροταφείο Αθηνών έχει πλημμυρίσει με φίλους και συναδέλφους του αξέχαστου ηθοποιού, που προσέρχονται για το τελευταίο αντίο. Ανάμεσά τους ο Δημήτρης Πιατάς, ο Χριστόφορος Παπακαλιάτης, η Κατερίνα Λέχου, η Ναταλία Δραγούμη, ο Κρατερός Κατσούλης, ο Σπύρος Παπαδόπουλος, η Ελένη Κοκκίδου, ο Χρήστος Βαλαβανίδης, ο Γιώργος Κοτανίδης και πολλοί άλλοι. Ολους τους υποδέχεται ο σύντροφος της ζωής του, Κώστας Φαλελάκης, ο οποίος λέει σε όλους: «Να γελάτε! Αυτό ήθελε!».

Δείτε το συγκλονιστικό μήνυμα του Κώστα Φαλελάκη για τον Μηνά Χατζησάββα:

- See more at: http://newsone.gr/lifestyle/557591-sygklonizei-o-syntrophos-toy-mena-chatzesabba-to-menyma-gia-to-symphono-symbioses-poy-ragise-kardies-video#sthash.GBnodoqC.dpuf

Στο Star ο Μηνάς Χατζησάββας "δεν είχε οικογένεια" Έλεος επιτέλους με το "κουκούλωμα" 

της ζωής μας για να μην ενοχληθούν οι "νοικοκυραίοι" Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΜΑΣ ΟΦΕΙΛΕΙ 

ΣΕΒΑΣΜΟ μας χρωστάει να μπορούμε να ζούμε και να πεθαίνουμε με αξιοπρέπεια.

Παραθέτουμε διάφορα που διαβάσαμε στο facebook για τον θάνατο του Μηνά Χατζησάββα 

και μας άγγιξαν την ψυχή: 

''Το χειρότερο δεν είναι ότι το Star ανέφερε στο δελτίο του ότι ο Μηνάς Χατζησάββας «δεν παντρεύτηκε και δεν έκανε παιδιά» ως «θυσία για την τέχνη». To χειρότερο είναι ότι το έκανε, θεωρώντας ότι έτσι πουλάει διακριτικότητα, σεβασμό και εκδούλευση στους οικείους του.
Για να είμαστε λοιπόν ακριβείς: ο Μηνάς Χατζησάββας «δεν παντρεύτηκε και δεν έκανε παιδιά», επειδή ζούμε σε μια ομοφοβική κοινωνία, η οποία δεν επιτρέπει στους γκέι ούτε να παντρεύονται ούτε να τεκνοθετούν.
Και σε αυτή την κοινωνία και τα Star της, o Xατζησάββας άφησε ως υστερόγραφο την άρνησή του να ταφεί θρησκευτικά και τον ορισμό του συντρόφου του ως υπεύθυνου για την κηδεία του.
Στους φαρισαίους της αστικής υποκρισίας που δε σέβονται ούτε τους νεκρούς, ας επιβάλουμε να σέβονται τους ζωντανούς.''

Yannis Androulidakis

Να έχει πεθάνει ο άνθρωπός σου, το φως των ματιών σου, και να πρέπει να πας το νεκρό του σώμα στο εξωτερικό επειδή δεν λειτουργεί ακόμα αποτεφρωτήριο στη χώρα. Και μετά να πρέπει να πάρεις άδεια από γιατρούς κι αστυνομίες, για να μπορείς να έχεις λόγο τις τελευταίες αυτές στιγμές μαζί του, λες και δε φτάνει η ζωή που μοιραστήκατε, η ζωή που πασχίζεις να μαζέψεις απ' τα συντρίμμια. Για κάθε καθίκι που προσπαθεί να μας κάνει να ντραπούμε επειδή ζούμε ελεύθερα, η απάντησή μου είναι: η ντροπή απλώνεται ολόγυρά σας, την αναπνέετε, τη γεννάτε με τη χυδαιότητα και την ατολμία σας. "Ηθικές αρχές" σου λέει, "χρηστά ήθη", "ο Θεός λέει". Σκατά ρε, σκατά. Ο ίδιος ο Θεός σας θα ντρεπόταν για τα χάλια σας.

Auguste Corteau

Άλλοι προσδοκούν ανάσταση νεκρών και άλλοι πεθαίνουν προσδοκώντας "το γαμημένο το σύμφωνο συμβίωσης".
Στην Ελλάδα υπερισχύουν οι πρώτοι, σε βάρος των δεύτερων.
Μήπως έχει έρθει η ώρα να διαλέξεις πλευρά;

Zak Kostopoulos

Διαβάζω με θλίψη ότι το Star Channel ανέφερε στο δελτίο του ότι ο Μηνάς Χατζησάββας δεν παντρεύτηκε και δεν έκανε παιδιά ως «θυσία για την τέχνη».
Σκέφτομαι ότι, αν ήμουν ο σύντροφός του αυτές τις ώρες, στο πένθος μου θα είχε προστεθεί η πικρία για το πέπλο του μικροαστικού καθωσπρεπισμού, που δεν επιτρέπει να αναγνωριστεί στον ζωντανό το βαρύ προνόμιο της συντροφικότητας.

Μελίνα Δασκαλάκη

Μηνάς Χατζησάββας-Κώστας Φαλελάκης: αγαπημένο ζευγάρι για 25 χρόνια. Ένα τέταρτο του αιώνα μαζί! Κι όμως, όταν ο πρώτος έφυγε, ο δεύτερος ήταν ένας ξένος. Είχε την ίδια δυνατότητα να κρατήσει στα χέρια του το πρόσωπο του ανθρώπου που αγαπούσε που είχα κι εγώ: καμία!
Είπε:
«Μηνούλη μου... Δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω ακόμη τι έχει συμβεί. Είναι μία γιορτή αποχαιρετισμού σήμερα και έτσι θέλω να νιώσουμε όλοι. Γνωριστήκαμε με το Μηνά το 1991 και ερωτευτήκαμε όταν μου διάβασε ένα ποίημα της Κικής Δημουλά. Τον Μηνά δεν θα τον θάψουμε, θα τον θυμόμαστε για πάντα. Ήταν απίστευτο, πάντως, αυτό που έζησα στο νοσοκομείο όταν πήγα για να πάρω τη σορό του και αυτό είναι ένα μήνυμα στον πρωθυπουργό για το σύμφωνο συμβίωσης. Ήμουν ο άνθρωπος του τα τελευταία 25 χρόνια και όμως δεν ήταν αυτονόητο ότι μπορούσα να πάρω εγώ τη σορό του»

Demetrius Vassiliadis

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.ellada&id=44128

ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ

Άμα είσαι Φαήλος...

screen-shot-2015-12-02-at-8.58.11-pm-640x360.jpg

03.12.2015, 09:57

Συντάκτης: 

Δημήτρης Κανελλόπουλος

Πρώην σύμβουλος πρωθυπουργού λέει, δικηγόρος και πολιτικός. Ο Φαήλος Κρανιδιώτης είναι αυτό ακριβώς στην πολιτική και στη ζωή μας που δεν θέλουμε να έχουμε την παραμικρή σχέση μαζί του. 

Ήταν σπαρακτικός χθες ο επί 25 χρόνια σύντροφος του Μηνά Χατζησάββα, Κώστας Φαλελάκης. Στην πολιτική κηδεία του αγαπημένου ηθοποιού. Και μίλησε δημόσια για το πόσο ζόρικα είναι μερικά πράγματα -αυτονόητα, για άλλους- για τα ομόφυλα ζευγάρια.

«Ήταν απίστευτο, πάντως, αυτό που έζησα στο νοσοκομείο όταν πήγα για να πάρω τη σορό του και αυτό είναι ένα μήνυμα στον πρωθυπουργό για το σύμφωνο συμβίωσης. Ήμουν ο άνθρωπός του τα τελευταία 25 χρόνια και όμως δεν ήταν αυτονόητο ότι μπορούσα να πάρω εγώ τη σορό του» είπε. 

Κι αναγκάζεται ο άνθρωπος να ταξιδέψει μέχρι τη Βουλγαρία για την αποτέφρωση, της σορού, του αγαπημένου του. Επειδή στην Ελλάδα δεν μπορεί να την κάνει. Μιλάμε,μεσαίωνας. 

Κι έρχεται ο σύμβουλος Σαμαρά, ο Φαήλος Κρανιδιώτης, να κάνει το δικό του, άθλιοκαι ομοφοβικό, σχόλιο, αυτό που βλέπετε. Θα μου πείτε, γιατί ασχολούμαστε; Δίκιο έχετε, χίλια δίκια. 

Είπαμε, μεσαίωνας.

http://www.efsyn.gr/arthro/ama-eisai-failos

Ομοφοβία – Μισανθρωπισμός, σημειώσατε Φαήλος

Μισάνθρωπος: [<αρχ. Επίθ. Μισάνθρωπος < μισώ + άνθρωπος]

Οι μισάνθρωποι, πιστεύω, δε γεννιούνται. Γίνονται.

Η συνταγή για τον αυθεντικό μισάνθρωπο είναι απλή. Παίρνεις έναν γνήσιο μαλάκα που βράζει μέσα του από απογοήτευση και δυσαρέσκεια, προσθέτεις μια καλή πρέζα κυνισμού και αφαιρείς το φίλτρο της λογικής. Έτοιμος!

Αν αυτόν τον μισάνθρωπο μαλάκα τον βάλεις να γίνει επιστήθιος φίλος και προσωπικός σύμβουλος πρωθυπουργού, αυτομάτως έχεις τον Φαήλο Κρανιδιώτη.

Το μίσος του Κρανιδιώτη ξεχωρίζει για το εύρος και την οικουμενικότητά του. Από τον τρόπο που μιλάει, μπορώ να φανταστώ ότι υπήρξε κάποτε ιδεαλιστής, ακόμα και ρομαντικός θα τόλμαγα να πω. Τον φαντάζομαι κάπως έτσι στα χρόνια της αδαούς νεότητάς του. Μα τώρα ποια καταλαβαίνεις ακόμα και στο βλέμμα του την απέχθειά του για την παραμικρή ύπαρξη ανθρωπισμού, ανθρώπων και πλήθους που απλά δεν τραβάνε τα ίδια ζόρια, της δικής του δηλαδή απογοήτευσης της ακύρωσης των ιδεών του από το σύνολο.

Τον Φαίλο, φαντάζομαι, δεν τον ενοχλούν οι gay. Θα έχει σίγουρα και “φίλους”. Το να στέκονται γύρω του ή μάλλον στη σκιά του, δε θα τον προβληματίζει καθόλου. Ο Χατζησάββας άλλωστε, κατά Κρανιδιώτη, είναι ένας μεγάλος ηθοποιός και ας ήταν gay. Τον ενοχλεί όμως κατάφωρα όταν γίνεται ο Μηνάς. Και δίπλα του στέκεται ο σύντροφός του, ο Κώστας. Και αγαπιούνται 25 χρόνια τώρα. Και διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Και ζουν μαζί. Και πεθαίνουν. Και πενθούν. Ζουν με αγάπη και βιώνουν την απώλεια. Και καμία ολοκληρωτική νοοτροπία και “ιδεολογία” δε μπορεί να το δεχτεί αυτό. Δε μπορεί να το αντέξει. Δε μπορεί να το ανεχτεί. Δε μπορεί να φανταστεί καν τη χειραφέτηση και το δικαιωματικό λόγο και το μόνο που μπορεί να προτάξει είναι η πατριαρχική δύναμη του ευτελισμού και της προσβολής του ατόμου, με χαζό, μαλακισμένο και χαμηλού επιπέδου χιουμοράκι για την “αξύριστη χήρα”.

Την ίδια μέρα της κηδείας του Μηνά Χατζησάββα, ένας (κατά δήλωσή του) οπαδός του Σοφοκλή και του αρχαιοελληνικού ιδεώδους, δε μπορεί να κατανοήσει, να αντιληφθεί και να κάνει κτήμα του αυτά που λέει και περιγράφει η Αντιγόνη. Δε μπορεί να κατανοήσει και να σεβαστεί ούτε καν το πένθος. Και αυτό είναι ακόμα χειρότερο, γιατί καταντά μια φασιστική τραγωδία.

Ο Κρανιδιώτης, ως μισάνθρωπος, δε θα μπορούσε στην αγάπη, την απώλεια, τη διεκδίκηση και το πένθος να αντιδράσει με αδιαφορία. Δε θα μπορούσε ποτέ να σταθεί παθητικά αδιάφορος, παρά εκδηλώνεται με ενεργητική αποστροφή και απέχθεια. Με ωμό μίσος.

Ο Νίτσε είπε “καλύτερα να χαθείς παρά να μισείς και να φοβάσαι”.

Εγώ έμαθα να μη μισώ.

Να μη φοβάμαι.

Εσύ Φαήλο, α να χαθείς μαλάκα.

Τέλης Ράπτη

http://avmag.gr/60066/60066

http://www.thetoc.gr/koinwnia/article/oi-athlies-omofobikes-anartiseis-tou-failou-kranidiwti

Αυτοί έζησαν, παρά τις εξωτερικές δυσκολίες, ευτυχισμένοι, και γεμάτοι αγάπη. Δεν ξέρω αν συμβαίνει το ίδιο με τον Φαήλο Κρανιδιώτη. Πάντως αν συμβαίνει, πραγματικά δεν του φαίνεται καθόλου.   

http://www.lifo.gr/articles/mikropragmata/82744

Υ.Γ. Έχοντας εμμονή με το Εθνικό Θέατρο (καλώς ή κακώς) δεν έχανα παράσταση εδώ και 7-8 χρόνια. Έτσι έβλεπα τον Χατζησάββα πιο συχνά κι από τους κολλητούς μου φίλους. Ο Χατζησάββας ήταν κάτι σαν τον Gene Hackman ή τον Morgan Freeman. Ήταν καλός ακόμα και σε κακές παραστάσεις. Έπαιξε πολλή τηλεόραση αλλά επειδή δεν βλέπω ελληνικές σειρές δεν τον είχα δει παρά μόνο μια φορά (κι αυτή στο YouTube) να παίζει τον αστυνόμο Χαρίτο στην μεταφορά του πρώτου μυθιστορήματος του Πέτρου Μάρκαρη. Θα βρείτε το Νυχτερινό Δελτίο εδώ . Όμως θα τον θυμάμαι πάντα 22 ετών, αδυνατούλη και ορεξάτο, στην πρώτη ίσως εμφάνισή του (από τις λίγες) στον κινηματογράφο. Στην ταινία Όμορφες Μέρες (1970) του Κώστα Ασημακόπουλου, παράξενη ταινία, όπως όλες του Ασημακόπουλου, ουσιαστικά ένα ηθογραφικό μιούζικαλ του Νέου Κύματος. Ο Χατζησάββας πολύ νέος, στέκεται επάξια δίπλα στα μεγαθήρια που πρωταγωνιστούν, έχοντας έναν αρκετά μεγάλο ρόλο. Μπορείτε να δείτε την ταινία εδώ.

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=44160

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών

Ελεύθερος στη ζωή και την τέχνη του

m hatzisavvas.jpg

Μ. Χατζησάββας, Αννα Μακράκη, Τ. Μόσχος στα «Παιδιά του Κρόνου» του Γιώργου Κόρρα

06.12.2015, 18:17 | Ετικέτες:  θέατρο, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, ομοφοβία

Συντάκτης: 

Β. Γεωργακοπούλου, Ε. Μαρίνου , Βλ. Κωστούρος

Ο καθένας μας έχει μέσα του ένα μικρό κομμάτι από τον Μηνά Χατζησάββα. Από τους εξηντάρηδες μέχρι τους εικοσάρηδες. Ο ξαφνικός και πρόωρος θάνατός του δεν προκάλεσε, όμως, απλώς συγκίνηση. Μας έκανε να γυρίσουμε πίσω σε χρόνια σημαντικά για τη χώρα μας και τον πολιτισμό της.

Στα παιδιά του «Ελεύθερου Θεάτρου» επί χούντας. Στο «Ανοιχτό Θέατρο» του Γιώργου Μιχαηλίδη. Στον νέο ελληνικό κινηματογράφο. Μέσα σε όλα ο Μηνάς, να κυριαρχεί, να ξεχωρίζει.

Ζητήσαμε από πέντε δικούς του ανθρώπους να μας μιλήσουν γι' αυτόν. Ο Γιώργος Κόρρας είναι ο σκηνοθέτης της ιστορικής ταινίας «Τα παιδιά του Κρόνου», της πρώτης, ίσως, που μιλούσε για την ομοφυλοφιλία χωρίς ενοχές.

Η Υβόννη Μαλτέζου συνυπήρξε με τον Χατζησάββα στη δραματική σχολή του Εθνικού και στο «Ελεύθερο Θέατρο». Ο Γιώργος Μιχαηλίδης τού χάρισε τις πρώτες μεγάλες παραστάσεις του και τον καθιέρωσε. Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη ήταν η απόλυτη, η μοναδική συμπρωταγω­νίστριά του στο «Ανοιχτό Θέατρο». Και η Φιλαρέτη Κομνηνού, μια τρυφερή του φίλη.

Γιώργος Κόρρας (σκηνοθέτης κινηματογράφου)

Ομοφυλοφιλία χωρίς καμία ενοχή

Γνώρισα τον Μηνά το 1970, ήθελε να γυρίσει τότε ο Γιώργος Μιχαηλίδης μια ταινία, κάναμε λίγες πρόβες. Αυτός πρωταγωνιστής, εγώ βοηθός σκηνοθέτη. Η ταινία δεν έγινε ποτέ, αλλά εμένα μου έμεινε ο Μηνάς. Ετσι έζησα από πολύ κοντά τις πρώτες παραστάσεις του «Ελεύθερου», ήμουν δίπλα τους, κάρφωνα, κρατούσα τη μηχανή στην προβολή που γινόταν στον «Αλή Ρέτζο». Από τότε συνοδοιπορήσαμε κανονικά με τον Μηνά. Συζήσαμε μέχρι το 1987, μια ζωή, δεκαεφτά χρόνια.

Μ. Χατζησάββας, Αννα Μακράκη, Τ. Μόσχος | 

Οταν αποφάσισα να γυρίσω το 1985 τα «Παιδιά του Κρόνου» δεν υπήρχε περίπτωση να παίξει τον Θάνο άλλος από τον Μηνά. Ετσι κι αλλιώς από αυτόν ήταν εμπνευσμένος ως πρόσωπο και χαρακτήρας. Ημασταν νέοι και γενναίοι τότε. Ναι, ήταν δύσκολες οι εποχές για να θιγούν θέματα σαν την ομοφυλοφιλία ή να υπάρχει ανδρικό γυμνό στην οθόνη. Αλλά με μια έννοια ήταν και εύκολες εποχές.

Η γενιά μας ήταν η γενιά των χίπηδων, το γυμνό ήταν για μας κάτι το φυσικό, γυμνιστές ήμασταν όλοι, γεμίζαμε τις παραλίες, δεν είχαμε αναστολές, Μετά το AIDS άρχισε πάλι η ερωτική ελευθερία να μας βασανίζει. Ο Μηνάς και ο Τάκης ο Μόσχος, το ανδρικό ζευγάρι στην ταινία, δεν είχαν κανένα πρόβλημα να παίξουν γυμνοί, πιο δύσκολο μου φαινόταν να πείσω την Αννα Μακράκη, που δέχτηκε κι αυτή.

Τα «Παιδιά του Κρόνου» ήταν πρωτοποριακή ταινία γιατί δεν ήταν ενοχική. Είχε προηγηθεί ο «Αγγελος» του Κατακουζηνού, αλλά εκεί το αίσθημα της ομοφυλοφιλίας ήταν ενοχικό, οδηγούσε στο έγκλημα. Σε μας η ομοφυλοφιλία ήταν μια καθημερινότητα. Η Σώκου έγραψε στην κριτική της: «Η ταινία διαπνέεται από ένα ελεύθερο ομοφυλόφιλο πνεύμα».

Τα «Παιδιά του Κρόνου» είχαν επιτυχία, ήταν η μόνη ταινία που έκοψε τότε εισιτήρια. Πήρα, θυμάμαι, κάπου 300 χιλιάδες δραχμές, ζούσαμε τότε με πολύ λίγα, βγάλαμε με τον Μηνά τρεις μήνες.

Ο Μηνάς ως ηθοποιός είχε μια εξέλιξη της γκάμας του. Τον ένα χρόνο που σπούδασε στο Παρίσι, στα Cours Simon, του έλεγε ο Σιμόν: «Εσύ είσαι ηθοποιός molieresque, είσαι jeune comique, έχεις καταπληκτική κίνηση» και του έδινε να παίξει Σγαναρέλο και διάφορους υπηρέτες στον Μολιέρο. Ηταν ένας αεικίνητος νεαρός, θα μπορούσε κάλλιστα να έχει παίξει τον «Υπηρέτη δύο αφεντάδων».

Αλλά, αυτό είναι το σημαντικό, εξελίχτηκε σε πολύ σοβαρό ρολίστα. Και μπορούσε πια να παίξει τα πάντα, μεγάλους ρόλους, ενώ γενικά οι ζεν κομίκ όταν αρχίσουν να γερνάνε, δυσκολεύονται. Η Βαλάκου, ας πούμε, έμεινε ενζενί μέχρι τα 90 της, κάτι το παράταιρο.

Για τον χαρακτήρα του Μήνα θέλω απλώς να επαναλάβω μια φράση που είχε πει σε ανύποπτο χρόνο η Αλεξάνδρα Παντελάκη: «Είναι ο μόνος από το σινάφι μας που η επιτυχία δεν τον αλλοτρίωσε, δεν τον ξίπασε, δεν του άλλαξε τον χαρακτήρα». Παρέμεινε άνετος να πλησιάσει τον οποιοδήποτε και έδινε σε όλους το δικαίωμα να τον πλησιάσουν. Ηταν αυτό που λέμε προσηνής και ευπροσήγορος. Ενας απλός άνθρωπος.

Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (ηθοποιός)

Ηξερα την ανάσα του και ήξερε τη δική μου

Οταν σου ζητιέται να συμπυκνώσεις μέσα σε λίγες γραμμές μια ολόκληρη ζωή, νιώθεις πόσο μικρές και αδύναμες είναι οι λέξεις. Το παράλογο σου τρυπάει την καρδιά.

Ο Μηνάς δεν ήταν για μένα μόνο φίλος και αδελφός, πάντα δίπλα μου σε χαρές και λύπες. Ηταν πάνω απ’ όλα δάσκαλος και οδηγός. Ενα πνεύμα ελεύθερο, επαναστατικό, με τεράστια αγάπη για κάθε τι νέο, φρέσκο και πειραματικό στον χώρο της τέχνης. Ο ενθουσιασμός του για το καινούργιο θέατρο, οι ατέλειωτες συζητήσεις μας μετά από κάθε παράσταση ή ταινία που είχε δει, με επηρέαζαν πάντα βαθιά και διαμόρφωναν μέρα τη μέρα και τη δική μου αισθητική.

Μισούσε οποιαδήποτε μορφή συντηρητισμού, τόσο στην τέχνη όσο και στη ζωή. Ετρεχε ακούραστος, μαζί με τον σύντροφό του Κώστα, να δει τα πάντα, να ενημερωθεί για όλα. Τα τελευταία χρόνια είχε τρελαθεί με το Φεστιβάλ Αθηνών, κάθε βράδυ ήταν εκεί, με πάθος και χαρά εφήβου. Το σπίτι τους μετά ήταν ανοιχτό για όλους τους φίλους, ο ιδανικός χώρος συμποσίου -γεύσεις, γέλια και ποίηση. Ο Μηνάς κι ο Κώστας έκαναν τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος.

Με Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο «Κρίμα που είναι πόρνη», Ανοιχτό Θέατρο ,1986 | 

Παίξαμε μαζί σε πολλές παραστάσεις, από πολύ νέοι μέχρι πρόσφατα. Με δίδασκε συνεχώς ο τρόπος που εξελισσόταν και ωρίμαζε ως ηθοποιός, τον θαύμαζα, τον αγαπούσα, δεν υπήρχε συνάδελφος με τον οποίον να είχα καλύτερη σκηνική επικοινωνία, ήξερα την ανάσα του και ήξερε τη δική μου. Ηταν υπέροχος, αληθινός, αθώος –ένα παιδί γεμάτο τρυφερότητα, καλοσύνη και ευγένεια∙ αυτό που λέμε σπάνιο πλάσμα.

Η στάση του στη ζωή ήταν πάντα ένα μάθημα ήθους. Η έγνοια του για τους άλλους, η βαθιά ανθρωπιά του, η θλίψη και η οργή του για το πού βαδίζει ο κόσμος, για το προσφυγικό, για την άνοδο του φασισμού. Ισως αυτό που δείχνει καλύτερα τι άνθρωπος ήταν να είναι αυτό το γεγονός: Στις αρχές του καλοκαιριού του 2013, στις γενικές δοκιμές του «Αγαμέμνονα», έπαθε ένα πολύ ανησυχητικό καρδιακό επεισόδιο. Κανονικά θα έπρεπε να αποσυρθεί από την παράσταση για να κάνει μια επέμβαση ανοιχτής καρδιάς. Επέλεξε να την αναβάλει για το φθινόπωρο και να υποστεί το βάρος μιας τεράστιας καλοκαιρινής περιοδείας, ώστε κανείς συνάδελφος να μη στερηθεί το μεροκάματό του, ρισκάροντας την ίδια του τη ζωή.

Γιώργος Μιχαηλίδης (σκηνοθέτης, δημιουργός του «Ανοιχτού Θεάτρου»)

Ζήσαμε μαζί δόξες

Ο Μηνάς ήταν ένας εξαιρετικός ηθοποιός και ένας εξαιρετικός άνθρωπος. Αυτό το ήθος του έβγαινε και πάνω στη σκηνή, η ευγένειά του κυριαρχούσε και στην υποκριτική του. Ολοι μιλούσαν για έναν καλό άνθρωπο, ευγενικό και τρυφερό.

Βενέδικτος, στο «Πολύ κακό για τίποτα» στο Ανοιχτό Θέατρο, 1984 | 

Συνεργαστήκαμε δεκατέσσερα χρόνια κι έπαιζε πάντα πρώτους ρόλους. Από τον «Αμλετ» μέχρι την «Ανθή» του Ανδρέγεφ, μέχρι τον Βενέδικτο στο «Πολύ κακό για τίποτα» και τον Αγαμέμνονα στην τριλογία του Αισχύλου. Αξέχαστη θα μου μείνει η ερμηνεία του στο «Κρίμα που είναι πόρνη» και δεν ήταν η μοναδική σπουδαία.

Τον αγαπούσα πολύ και η συνεργασία μας ήταν άψογη. Αυτά τα δεκατέσσερα χρόνια ήταν μια δόξα για μένα, αλλά και για τον Μηνά, την Καρυοφυλλιά, την Ντίνα Μιχαηλίδη, τον Κώστα Γαλανάκη, τον Ζαχαρία Ρόχα, τη Μαριέττα Σγουρδαίου.

Ολοι αυτοί για μένα θα είναι πάντα παιδιά, τα παιδιά μου. Περάσαμε στιγμές αξέχαστες, μοναδικές. Οχτώ μήνες με τις «Τρεις αδελφές», ένα χειμώνα με την «Ορέστεια», οκτώ μήνες με το «Κρίμα που είναι πόρνη».

Ο Μηνάς ήταν φίλος μου, δεν ήταν συνεργάτης απλώς. Θα μου είναι και μου είναι αλησμόνητος.

Φιλαρέτη Κομνηνού (ηθοποιός)

Χαιρόταν σαν παιδί

Ο Μηνάς κατόρθωσε στην οικογένεια του θεάτρου το ακατόρθωτο: να τον αγαπάνε όλοι και να τον θαυμάζουν όλοι... Κάναμε στενή παρέα τα τελευταία χρόνια και διακοπές στα Πολιτικά της Εύβοιας. Τον έζησα στην καθημερινότητά του και γι' αυτήν θέλω να μιλήσω.

Υπάρχει μια λέξη σε μας που καταγόμαστε από τη Μικρασία -ο Μηνάς καταγόταν από την Καππαδοκία- που του ταιριάζει. Το κιμπαριλίκι, που σημαίνει αρχοντιά. Ηταν άρχοντας σε όλα του. «Είσαι πολύ καλός για να 'σαι αληθινός», του έλεγα καμιά φορά, «και τόσο επικούρειος...» .

Τρελαινόταν για το καλό φαγητό –ο Κώστας τού μαγείρευε απίστευτες γκουρμεδιές- και γούσταρε το καλό κρασί. Κάθε φορά που ανακάλυπτα ένα σπάνιο κρασί τον Μηνά σκεφτόμουν πρώτα και τη χαρά που θα έκανε όταν θα το δοκίμαζε. Και όταν χαιρόταν γινόταν σαν παιδί. Επαιρνε και εκείνο το σκανδαλιάρικο ύφος...

Τη χάρηκε τη ζωή του ο Μηνάς. Λάτρευε το θέατρο και τον Κώστα. Και όταν πίστευε σε κάτι το υπερασπιζόταν παθιασμένα χωρίς να φοβάται συνέπειες και διάφορα άλλα. Ηταν πραγματικά Αντρας ο Μηνάς.

Φοβόταν όμως τον εξευτελισμό της αρρώστιας. Ισως και γι' αυτό «διάλεξε» να φύγει έτσι... Α ρε Μηνά, εσύ έφυγες. Εμείς τι κάνουμε χωρίς εσένα…

Υβόννη Μαλτέζου (ηθοποιός)

Το κρεβάτι του κάτω από τη σκηνή

Με τον Μηνά βρεθήκαμε μαζί στη Σχολή του Εθνικού, στο ίδιο έτος. Είχε επιστρέψει από το Παρίσι, είχε κάνει ένα χρόνο στα Cours Simon και είχε ήδη αποκτήσει μια μοναδική ικανότητα στην κίνηση. Γι' αυτό και ήταν πάντα ο αγαπημένος μαθητής της Μαρίας Χορς. Ξεχώριζε από όλους μας.

Ημασταν δεμένη χρονιά. Ο Κώστας Αρζόγλου, ο Νίκος Σκυλοδήμος, η Σμαράγδα Σμυρναίου, η Αννα Βαγενά, η Βάσια Τριφύλλη... Και με έναν περίεργο τρόπο μάς πρόσεξαν αμέσως. Είχε κάνει τότε στο περιοδικό «Ψυχαγωγία» ο Γιάννης Ξανθούλης ένα αφιέρωμα για μας, «αυτή η χρονιά του Εθνικού θα ξεχωρίσει», έγραφε.

Με Υβόννη Μαλτέζου στις «Ομορφες μέρες» του Κ. Ασημακόπουλου, 1970 | 

Μας είχε ζητήσει να φωτογραφηθούμε ο καθένας με το κοστούμι του ρόλου που ονειρεύεται. Χωθήκαμε στο βεστιάριο του Εθνικού, ο Μηνάς διάλεξε τον Μίσκιν από τον «Ηλίθιο», εγώ την Μπλανς Ντιμπουά.

Μαθητές ακόμα στο Εθνικό, αναλάβαμε να παίξουμε «Ρωμαίο και Ιουλιέτα». Κάναμε πρόβες στη Νέα Σμύρνη σε έναν χώρο κοντά στο σπίτι του, όπου, όσο περίεργο κι αν φαίνεται, υπήρχε κάτι σαν ιταλική σκηνή! Εκεί δουλεύαμε με κέφι, εκεί όμως ήταν και το... κρεβάτι του Μηνά. Ανοιγε μια καταπακτή στη σκηνή και από κάτω, σε ένα μικρό χώρο κοιμόταν. Μου φαινόταν σαν ένα σημάδι με νόημα.

Οταν αποφασίσαμε να κάνουμε το Ελεύθερο Θέατρο, ο Μηνάς ήταν πρώτη γραμμή. Ιδρυτικό μέλος. Επαιξε στην πρώτη μας παράσταση, το 1970, την «Οπερα του ζητιάνου». Και μετά «Ιστορία του Αλή Ρέτζο», «Μια ζωή Γκόλφω», όλα αυτά μέσα στη χούντα, και, τέλος, στον «Τυχοδιώκτη», που ανεβάσαμε στο «Βρετάνια», Μεταπολίτευση πια.

1970. Πρώτη ανάγνωση της «Οπερας του ζητιάνου» με Ελεύθερο Θέατρο. Ο Μ. Χατζησάββας όρθιος, δεύτερος από αριστερά | 

Τα χρόνια του «Ελεύθερου» ήταν η αποθέωση της ομαδικής δουλειάς, που τόσο πίστευε ο Μηνάς ακόμα και όταν έφυγε και ανοίχτηκε στο θέατρο. Ηταν και η εποχή που οι περισσότεροι από μας, άσχετοι με τα πολιτικά, αν εξαιρέσεις τον Κοτανίδη και τον Καμπερίδη, πολιτικοποιηθήκαμε.

Μας θυμάμαι με τον Μηνά να διαβάζουμε Μαρξ για να προετοιμαστούμε για παράσταση -κι εγώ να δραπετεύω στον Καραγάτση. Κοιτάζω τις φωτογραφίες από εκείνα τα χρόνια, στο Εθνικό, στις αναγνώσεις του «Ελεύθερου». Μου κάνει εντύπωση το βλέμμα του Μηνά. Κοιτάει κατευθείαν μπροστά σοβαρός και σαν θλιμμένος.

Αργήσαμε να ξαναβρεθούμε στη σκηνή. Τον παρακολουθούσα, τον θαύμαζα, κυρίως για την τόλμη του. Δεν έχω ξαναγνωρίσει άλλον ηθοποιό σαν αυτόν, να μη νιώθει καμία ντροπή, να εκτίθεται απόλυτα. Νιώθω πολύ τυχερή που συνυπήρξαμε τελευταία στο Εθνικό στο «Ετσι είναι αν έτσι νομίζετε» του Καραντζά και στο «Μεφίστο» του Μαστοράκη.

Ηταν ο Μηνάς που ήξερα. Οσο κι αν είχε εξελιχθεί ως ηθοποιός, παρέμενε το παιδί με την εκπληκτική κίνηση και τον ρυθμό στο σώμα. Σαν ζαρκάδι. Είχε κι αυτά τα μακριά, πολύ μακριά χέρια, σαν φτερούγες.

Ημασταν μαζί κι αυτό το καλοκαίρι στην παράσταση που έμελλε να είναι η τελευταία του, τους «Τυφλούς» της Ζωής Χατζηαντωνίου στο Φεστιβάλ. Ευτυχισμένος, με όνειρα, είχε συνέλθει εντελώς από την επέμβαση στην καρδιά. Πλημμύριζε από χαρά. Ερχόταν στις πρόβες με κουλουράκια και κεράσματα. Κύματα αγάπης. Ναι, αυτό εξέπεμπε ο Μηνάς. Οχι αγάπη. Κύματα αγάπης.

https://www.efsyn.gr/arthro/eleytheros-sti-zoi-kai-tin-tehni-toy