"Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση, παιδιά - γονείς - εκπαιδευτικοί"

05/05/14

Σπάνε τη σιωπή του εκφοβισμού κατά μαθητών

Πάνω από 600 περιστατικά καταγράφηκαν σε έρευνα για την περίοδο 2010-.

Πάνω από 600 περιστατικά καταγράφηκαν σε έρευνα για την περίοδο 2010-2013

Του Δημήτρη Αγγελίδη

Από τα πολλά περιστατικά απαξίωσης και περιθωριοποίησης που έζησε στο σχολείο, αυτό που πλήγωσε περισσότερο τον μαθητή δημοτικού, σύμφωνα με την ιστορία που διηγήθηκε μετά από χρόνια για τις ανάγκες της έρευνας της ομάδας «Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση», ήταν όταν του αρνήθηκαν οι συμμαθητές του να πάρει μέρος σε μια ομάδα για μια σχολική εργασία. «Είπαν ότι δεν ήθελαν να δουλέψουν με αδελφές! Αδιαφόρησα, το είχα συνηθίσει. Δεν το είπα σε δασκάλους. Τι να κάνουν; Είχα τη χειρότερη σχολική ζωή».

Αλλες χώρες κατέστρωσαν ολοκληρωμένες εκστρατείες αντιμετώπισης του ομοφοβικού και τρανσφοβικού εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον, όταν έγινε αντιληπτή η βία που δέχονταν οι μαθητές λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου -βία που έχει οδηγήσει στον θάνατο από ξυλοδαρμό ή στην αυτοκτονία. Στην Ελλάδα, το ζήτημα αντιμετωπίζεται με αμήχανη σιωπή, ακόμα και σε ερευνητικό επίπεδο.

Ηταν όλοι εκεί

Αυτή τη σιωπή επιχειρεί να σπάσει η ομάδα Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση, που διοργάνωσε την Παρασκευή μια εισαγωγική ημερίδα για το θέμα σε συνεργασία με το Σχολείο Παιχνιδιού – Εργαστήρι Πολιτιστικής Εκπαίδευσης, τη Ζωντανή Βιβλιοθήκη και τον Σύλλογο Διδασκόντων του 66ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών.

Η κατάμεστη αίθουσα, οι σχεδόν έξι ώρες που κράτησε η ημερίδα, η συμμετοχή του κόσμου (εκπαιδευτικοί, γονείς, επιστήμονες, μέλη οργανώσεων για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ) με ερωτήσεις και τοποθετήσεις, η θεσμική στήριξη από τον Συνήγορο του Παιδιού, από σχολικούς συμβούλους και διευθύνσεις προγραμμάτων αγωγής υγείας, δείχνουν ότι έχει έρθει η ώρα να αντιμετωπιστεί σοβαρά το πρόβλημα και στην Ελλάδα.

Ενα πρόβλημα που φαίνεται ότι έχει μεγάλες διαστάσεις. Περισσότερα από 600 περιστατικά ομοφοβίας και τρανσφοβίας αναφέρθηκαν στην έρευνα της ομάδας, που έγινε μέσω ερωτηματολογίου διά ζώσης ή στο Διαδίκτυο από το 2010 ώς το 2013*. Ενας γκέι μαθητής ανέφερε πως υπήρξε μάρτυρας περιστατικού, όπου μια ομάδα δέκα αγοριών είχε πάρει στο κυνήγι έναν θηλυπρεπή συμμαθητή του, πετώντας του πέτρες και φωνάζοντάς τον «γυναικούλα, φλώρο, αδερφή». «Δεν τον βοήθησα, φοβόμουν την ταύτιση. Απομακρύνθηκα από τις ομάδες των αγοριών», είπε.

Μια μητέρα ανέφερε πως στο σχολείο τα παιδιά και οι καθηγητές είχαν απομονώσει τη λεσβία κόρη της. «Αλλάξαμε γυμνάσιο και μετά μετακομίσαμε σε άλλη πόλη. Την πήγαμε σε ιδιωτικό [...] Ακόμα και σήμερα δεν καταλαβαίνει γιατί την κοροϊδεύανε αφού δεν είχε κάνει τίποτα κακό».

Σε άλλα περιστατικά, φορείς της βίας ήταν οι ίδιοι οι γονείς. Οπως ο πατέρας που πήγε τον γιο του, μαθητή γυμνασίου, στον ιατροδικαστή. «Θέλω να μάθω αν ο γιος μου είναι πούστης», είπε μπροστά στον γιο του και τη γυναίκα του, η οποία δεν αντέδρασε. Οπως άλλος πατέρας που είπε στον γιο του, μαθητή Λυκείου, πως «θα προτιμούσε να είμαι ναρκομανής παρά γκέι», τον χώρισε από τον φίλο του και τον έστειλε σε ψυχολόγο «που ισχυριζόταν πως μπορεί να με θεραπεύσει». «Προσπάθησα να μη διαφέρω, αναγκάστηκα να κάνω ψεύτικες ερωτικές σχέσεις, είχα σκέψεις αυτοκτονίας κι απομακρύνθηκα απ’ τους δικούς μου», είπε αργότερα στους ερευνητές ο μαθητής.

Εκπαιδευτικοί

Αλλοτε οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί κάνουν κοροϊδευτικά σχόλια μέσα στην τάξη, άλλοτε τα δέχονται, όταν διαφέρουν οι ίδιοι. «Πρέπει να παίρνει θέση ο εκπαιδευτικός, να σταματάνε εν τη γενέσει τους τέτοια φαινόμενα, να δίνουν χρόνο. Είναι σωτήριο να υπάρχει ένας ενήλικας να σταθεί σ’ ένα παιδί αυτής της ηλικίας», είπε η ψυχολόγος Αλίκη Δημοπούλου, που παρουσίασε αποτελέσματα έρευνας για τον ομοφοβικό εκφοβισμό στην Αγγλία.

Κι αν δεν γίνονται γνωστά περιστατικά αυτοκτονίας λόγω ομοφοβικού εκφοβισμού στην Ελλάδα, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα που αλίευσε από τον Τύπο η ομάδα: «Ενας 16χρονος έψαχνε στο Διαδίκτυο κάποιον να μιλήσει για τις συναισθηματικές και σεξουαλικές ανάγκες του. Δεν μπορούσε να το κάνει στην παρέα του, όπως οι φίλοι του. Δήλωσε ψεύτικη ηλικία, ώστε να δείχνει ενήλικος. Γνώρισε έναν 28χρονο, βγήκαν για καφέ. Ο πατέρας του έφηβου βρήκε τον διάλογο στον υπολογιστή, έκανε μήνυση στον 28χρονο και ενημέρωσε την εργασία του. Ο 28χρονος αυτοκτόνησε. Ο έφηβος έμεινε να συνεχίσει τη ζωή του μ’ αυτή την ιστορία στην πλάτη του».

* Αναλυτικά στοιχεία της έρευνας θα παρουσιαστούν σε επόμενη ημερίδα.

Πρόσκληση σε Ημερίδα

Η  Ομάδα "Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση", σε συνεργασία με το Σχολείο Παιχνιδιού, τη Ζωντανή Βιβλιοθήκη και το Σύλλογο Διδασκόντων 66ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, διοργανώνει ημερίδα με θέμα "Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση, παιδιά - γονείς - εκπαιδευτικοί", την Παρασκευή 2 Μαΐου 2014 στις 16:45, στο 66ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών.

 Διεύθυνση: Αλαμάνας 6, Κολωνός (Μετρό: Μεταξουργείο, λεωφορεία και τρόλεϊ που περνούν από τη Λένορμαν. Η οδός Αλαμάνας είναι ένας δρόμος μεταξύ της οδού Κωνσταντινουπόλεως και της οδού Παλαμηδίου).

Σκοπός της ημερίδας είναι να ανοίξει γόνιμο διάλογο γύρω από αυτό το θέμα, το οποίο απασχολεί σοβαρά τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο χώρο της εκπαίδευσης.

Θα έχουμε την ευκαιρία,

• να ακούσουμε και να παρατηρήσουμε με προσοχή τα σχετικά περιστατικά που εμφανίζονται στη σύγχρονη σχολική πραγματικότητα,
• να περιγράψουμε τις στάσεις και τις συμπεριφορές που διακρίνουμε μεταξύ των παιδιών, των εκπαιδευτικών και των γονέων,
• να εστιάσουμε στους εκπαιδευτικούς στόχους που σχετίζονται με τις ανάγκες και τα δικαιώματα των παιδιών και 
•  να διατυπώσουμε ερωτήματα που προκύπτουν.

Με την ευκαιρία αυτή ελπίζουμε ότι ο χώρος της εκπαίδευσης θα αρχίσει να ευαισθητοποιείται και θα κινητοποιηθεί γύρω από αυτό το σοβαρό θέμα που μέχρι τώρα καλύπτεται από σιωπή και αμηχανία.

Θα χαρούμε πολύ αν παραβρεθείτε,
τα μέλη της Ομάδας "Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση"

ιστοσελίδα:    www.omofovia.gr
επικοινωνία:  info@omofovia.gr και omofovia@hotmail.com
Η εκδήλωση στο facebook:  https://www.facebook.com/events/467731603358746/

Πρόγραμμα Ημερίδας

 Πρώτο μέρος

17:00 - 17:05     Καλωσόρισμα  

                        Συντονίστρια Ασημίνα Αραπάκη, Εκπαιδευτικός

17:05 - 17:10     Εισαγωγή στη θεματική της ημερίδας και  παρουσίαση της Ομάδας "Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση"

                        Σάββας Γεωργιάδης, Παιδοψυχίατρος

17:10 - 17:25     "Ας γνωριστούμε πριν τα πούμε"

                        Παιχνίδια γνωριμίας και επικοινωνίας με τη μέθοδο του θεατρικού παιχνιδιού από την Ομάδα Εμψυχωτών του Σχολείου Παιχνιδιού, Εργαστήρι Πολιτιστικής Εκπαίδευσης.

17:25 - 17:40     "Ομοφοβικά και Τρανσφοβικά περιστατικά από τη σχολική ζωή"

                        Εύα Φιλανθρωποπούλου, Ψυχολόγος
                        Πέτρος Σαπουντζάκης, Εκπαιδευτικός 

17:40 - 17:50     "Μπορεί η  αντισεξιστική εκπαίδευση να συμβάλει στη μείωση τηςομοφοβίας και της τρανσφοβίας;" 

                        Δήμητρα Κογκίδου, Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ

17:50 - 18:00     "Η κοινωνική κατασκευή της διαφοράς: Με αφορμή την ομοφοβία"

                        Μαίρη Λεοντσίνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΑΠΗ - ΕΚΠΑ

18:00 - 18:15     "Θεσμικό Πλαίσιο για την προστασία του Σεξουαλικού Προσανατολισμού και της Ταυτότητας Φύλου"

                        Καραγεώργου Μαρία, Νομικός - εκπαιδευτικός, Ειδική Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη.

18:15 - 18:25     Παρουσίαση του παιδικού βιβλίου "Τα δύο μικρά αυγά"

                        Στέλλα Μπελιά, Νηπιαγωγός, μάστερ στο Θέατρο στην Εκπαίδευση

18:25 - 18:35     "Η ομοφοβία στα πλαίσια του σχολικού εκφοβισμού"

                        Αλίκη Δημοπούλου, Ψυχολόγος, υποψήφια Διδακτόρισσα Παν. Αθηνών

18:35 - 18:50     Συζήτηση

Τέλος πρώτου μέρους

18:50 - 19:00     Διάλειμμα

Δεύτερο μέρος

19:00 - 19:15     Εσύ κ' Εγώ  ≈› Εμείς

                        "Δάνεισέ μου κάτι από εσένα κι εγώ θα στο επιστρέψω με ένα δικό μου τρόπο"

                        Παιχνίδι ανταλλαγής στοιχείων μεταξύ μας ώστε  να μπούμε στη θέση του άλλου, από την Ομάδα Εμψυχωτών του Σχολείου Παιχνιδιού, Εργαστήρι Πολιτιστικής Εκπαίδευσης.

19:15 - 19:30     Χαιρετισμοί από Οργανώσεις την Κοινωνίας των Πολιτών
                        ColourYouth

                        ΣΥΔ
                        Οικογένειες Ουράνιο Τόξο

19:30- 19:40      "Ο Oμοφοβικός/τρανσφοβικός εκφοβισμός (bullying) ως διάσταση των προγραμμάτων σεξουαλικής αγωγής - διαφυλικών σχέσεων. Καλές Πρακτικές στη σχολική κοινότητα."

                        Μαίρη Χιόνη, Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Α΄ Διεύθυνση Αθήνας

19:40 - 19:50     "Η Σεξουαλική Αγωγή στο σχολείο. Βήματα σημειωτόν"

                        Χάρης Παπαδόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος της 10ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής

19:50 - 20:30     Τράπεζα Βιωμάτων

                        Σύντομες διηγήσεις εμπειριών από άτομα που έχουν βιώσει σχετικό εκφοβισμό στην εκπαίδευση και συζήτηση-ερωτήσεις με το κοινό.

                        Συντονισμός από τη Ζωντανή Βιβλιοθήκη - Human Library Greece

20:30 - 20:45     Συζήτηση

20:45 - 21:00     "Πώς πέρασαν αυτές οι ώρες;"

                        Κλείσιμο Ημερίδας με το Σχολείο Παιχνιδιού, Εργαστήρι Πολιτιστικής Εκπαίδευσης.

                        Παιχνίδια ρόλων και δράσεις βασισμένες στην εμπειρία αυτής της συνάντησης. Σκηνικοί αυτοσχεδιασμοί και δρώμενα.

Περιλήψεις

"Ομοφοβικά και Τρανσφοβικά περιστατικά από τη σχολική ζωή"

Παρουσίαση αποτελεσμάτων Έρευνας-Καταγραφής που πραγματοποιήθηκε  στην Αθήνα αλλά και πανελλαδικά μέσω διαδικτύου, από το 2010 έως το 2013, κυρίως σε ενήλικες. Σύγκριση με ερευνητικά δεδομένα άλλων χωρών, συμπεράσματα και ερευνητικά ερωτήματα.

"Μπορεί η  αντισεξιστική εκπαίδευση να συμβάλει στη μείωση της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας; "

Το σχολείο μπορεί να αποτελέσει ένα προνομιακό πεδίο παρέμβασης προς την κατεύθυνση της έμφυλης συμμετρίας και της άρσης του ετεροσεξισμού –σε συνεργασία και με άλλους θεσμούς - προς όφελος των ίδιων των υποκειμένων και γενικότερα της κοινωνίας - αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση για μια αντισεξιστική εκπαίδευση, γιατί τεχνογνωσία υπάρχει. 

Συζητείται η αναγκαιότητα και  τα κύρια σημεία μιας αντισεξιστικής εκπαιδευτικής πολιτικής που θα συμβάλει στη μείωση της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας –στο χώρο της εκπαίδευσης  αλλά και γενικότερα στην κοινωνία. Επισημαίνεται ότι απαραίτητο στοιχείο στη πορεία αυτή είναι η προώθηση μιας νέας αντίληψης για τον ανδρισμό - θέμα που συνδέεται άμεσα με τον ομοφοβικό και τρανσφοβικό εκφοβισμό και την ετεροσεξιστική παρενόχληση. H επικέντρωση, λοιπόν, της προσοχής στη συγκρότηση του ανδρισμού στο σχολείο, ιδιαίτερα στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αποτελεί ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.

"Θεσμικό Πλαίσιο για την προστασία του Σεξουαλικού Προσανατολισμού και της Ταυτότητας Φύλου"

Η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ για την ίση μεταχείριση σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, και η ενσωμάτωσή της στο εθνικό δίκαιο (Ευρωπαϊκές Οδηγίες και αντίστοιχοι ελληνικοί νόμοι).

Η ευρωπαϊκή νομολογία στα θέματα αυτά, (Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) με έμφαση σε περιπτώσεις εκπαιδευτικές (λ.χ. η υπόθεση του ΕΔΔΑ Vejdeland and Others v. Sweden, που μιλάει για λόγο μίσους κατά των γκέι στο σχολείο).

Ο ρόλος του ΣτΠ θεσμικά και η εμπειρία του στις περιπτώσεις αυτές.

Παρουσίαση του παιδικού βιβλίου "Τα δύο μικρά αυγά"

Τα γονεϊκά πρότυπα των παραμυθιών ως δύναμη ένταξης των παιδιών στη σχολική κοινότητα. Ένα βιβλίο που δίνει λόγο σε παιδικές σκέψεις.

Τα δυο μικρά αβγά είναι η προσπάθεια να βρεθεί μια αφήγηση που να εξηγεί, να καθησυχάζει, να διαλύει τη σύγχυση, να αίρει τους αποκλεισμούς και τις προκαταλήψεις και –ίσως το σημαντικότερο όλων– να καταπολεμά το φόβο.

"Ο Oμοφοβικός/τρανσφοβικός εκφοβισμός (bullying) ως διάσταση των προγραμμάτων σεξουαλικής αγωγής - διαφυλικών σχέσεων. Καλές Πρακτικές στη σχολική κοινότητα."

 Τα ζητήματα διαχείρισης της σεξουαλικότητας αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο της προαγωγής και της αγωγής υγείας στη σχολική κοινότητα. Ένας τρόπος προσέγγισής τους είναι η εκπόνηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων -μακρόχρονων ή βραχύχρονων- σεξουαλικής αγωγής υγείας που απευθύνονται και στους τρεις πληθυσμούς στόχους αυτής, μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς και γονείς. Η κλασική θεματολογία της σεξουαλικής αγωγής-διαφυλικών σχέσεων δεν καλύπτει πλέον τις ανάγκες του σύγχρονου σχολείου, εφόσον σήμερα αναδύονται θέματα όπως η βία ανάμεσα στους ερωτικούς συντρόφους, η πορνογραφία, η παράνομη διακίνηση παιδιών/εφήβων/γυναικών, τα ζητήματα στο διαδίκτυο, το ομοφοβικό/τρανσφοβικό bullying, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, οι νέες μορφές οικογένειας. Τα περισσότερα δεν αναγνωρίζονται, δεν προλαμβάνονται και  ούτε αντιμετωπίζονται με αποτέλεσμα  να προκύπτουν ακραίες καταστάσεις για τη διαχείριση των οποίων  η εκπαίδευση των εμπλεκομένων είναι σχεδόν μηδενική. Η εισήγηση θα διασαφηνίσει τους βασικούς όρους, θα περιγράψει καλές πρακτικές και θα προτείνει βελτιωτικές κινήσεις που θα συμβάλλουν στη δημιουργία ενός  σχολείου, ασφαλούς, για όλα τα μέλη του.