«Ο Γιώργος έρχεται με μελανιές από το σχολείο…. Δύο παιδιά από το άλλο τμήμα τον τρομοκρατούν… Φοβάται… Δεν ξέρω τι να κάνω… Εγώ φταίω που του έλεγα να μην χτυπάει και τον έκανα πολύ αδύναμο…!». Πόσες φορές έχω ακούσει τέτοια λόγια από το στόμα μιας αγχωμένης μαμάς που αισθάνεται ατελείωτες ενοχές. Ενοχές γιατί δεν έμαθε τον Γιωργάκη να προστατεύει τον εαυτό του, γιατί δεν τον έκανε πιο βίαιο, γιατί δεν τον βοήθησε να κάνει φίλους, ενοχές για όλα.
Φτάνουν πια οι ενοχές! Δεν φταίτε εσείς για τα πάντα. Είναι τελείως παράλογο να νιώθετε άσχημα γιατί δεν κάνατε το παιδί σας πιο βίαιο. Ως γονείς, εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας για να ζήσουν σε μια κοινωνία που υποτίθεται πως είναι πολιτισμένη. Ασφαλώς πρέπει να διδάξουμε στο παιδί μας να χρησιμοποιεί τον λόγο για να λύσει τα θέματά του και όχι την βία. Και αν το έχουμε καταφέρει αυτό, αν το παιδί μας σέβεται τους άλλους και τους φέρεται καλά, τότε μπράβο και σ΄ εκείνο και σ΄εμάς. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι πρέπει να μετανιώσουμε γι΄αυτό μόνο και μόνο επειδή κάποιος άλλος γονιός δεν έχει διδάξει το ίδιο στο δικό του παιδί. Το γεγονός ότι ένα άλλο παιδί είναι βίαιο, δεν σημαίνει πως θα έπρεπε να κάνουμε κι εμείς το δικό μας βίαιο.
Εξίσου παράλογο είναι να αναζητάμε στο παιδί μας τα χαρακτηριστικά που το έβαλαν στη θέση του θύματος. ‘Όσο κι αν το παιδί σας είναι ντροπαλό ή κλειστό ή οτιδήποτε άλλο, αυτό δεν δικαιολογεί ούτε νομιμοποιεί καμία βίαιη συμπεριφορά εναντίον του. ‘Όταν αρχίζουμε να ψάχνουμε ποιό χαρακτηριστικό του παιδιού μας ενισχύει την επιθετική συμπεριφορά του άλλου παιδιού, είναι σαν να λέμε πως «φταίει» το θύμα και όχι ο θύτης. Βέβαια, στην ουσία δεν «φταίει» ούτε και ο θύτης, μια που και εκείνος είναι ένα μπερδεμένο παιδί.
Η επιθετικότητα και η βία είναι έμφυτες τάσεις του ανθρώπου που δυστυχώς ενισχύονται από την κοινωνία μας συστηματικά. Τα σημερινά παιδιά «διδάσκονται» την απόρριψη ή την βία από τις ταινίες που βλέπουν, από τα παιχνίδια που παίζουν, από την κακή συμπεριφορά γονιών που φωνάζουν και χτυπούν, ακόμα και από την απορριπτική στάση κάποιων εκπαιδευτικών που τα προσβάλουν και τα τι-μωρούν συχνά άδικα. Και παρόλο που πολλά παιδιά υφίστανται τέτοιες συμπεριφορές, έχουμε ως κοινωνία την απαίτηση να καταφέρουν μόνα τους να συγκρατηθούν για να μην τις αναπαράγουν. Φυσικά, τα παιδιά δεν διαθέτουν τέτοιον αυτοέλεγχο και γι΄αυτό βλέπουμε τόσο συχνά παιδιά να φέρονται άσχημα σε άλλα παιδιά.
‘Όταν λοιπόν στο περιβάλλον του Γιωργάκη υπάρχει ο Γιαννάκης που έχει «διδαχθεί» να λειτουργεί βίαια, δεν είναι καθόλου παράξενο ότι ο Γιωργάκης μπορεί να γίνει το θύμα του. Φυσικά, την ευθύνη για την κατάσταση αυτή δεν την έχει ο Γιωργάκης (ή οι γονείς του), αλλά ο Γιαννάκης (και οι γονείς του): ο Γιαννάκης είναι που φέρεται άσχημα και ο Γιαννάκης είναι που πρέπει να μάθει να λειτουργεί καλύτερα.
Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε εμείς είναι να βοηθήσουμε το Γιωργάκη να διαχειριστεί όσο το δυνατόν καλύτερα την κατάσταση. Και η καλή διαχείριση έχει δύο κομμάτια: α) να μην αφήσει τη συμπεριφορά του άλλου παιδιού να επηρεάσει την εικόνα του για τον εαυτό του β) να βρει τρόπο να προστατεύσει τον εαυτό του.
Αν, λοιπόν, το παιδί σας υφίσταται κάποιου είδους απειλή ή εκφοβισμό, καλό θα ήταν να κάνετε μερικά από τα παρακάτω:
- Ακούστε το: ακούσετε το παιδί χωρίς υποτιμητικά σχόλια και υπερβολές. Βοηθήστε το να περιγράψει την κατάσταση και να εκφράσει τα συναισθήματα του. Διαβεβαιώστε το ότι είστε μαζί του και θέλετε να κατανοήσετε τι συνέβη για να το βοηθήσετε να διαχειριστεί την κατάσταση με τον καλύτερο τρόπο. - Πείστε το ότι δεν φταίει: Τα περισσότερα παιδιά που έχουν βιώσει εκφοβισμό εκτός από φόβο αι-σθάνονται και ντροπή γιατί έχουν την αίσθηση πως τα ίδια κάτι δεν έκαναν καλά, πως φάνηκαν πολύ αδύναμα, πως οι συμμαθητές θα τα κοιτάζουν υποτιμητικά. Χρειάζεται λοιπόν να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει ότι δεν φταίει εκείνο, ότι το άλλο παιδί έχει μάθει να αντιδρά με βία ή να κοροϊδεύει και θα το κάνει έτσι κι αλλιώς όποτε βρίσκει ευκαιρία.- Αναλύστε μαζί του τα πιθανά αίτια της βίαιης συμπεριφοράς. Αν βοηθήσετε το παιδί σας να κατανοήσει τα κίνητρα και τα συναισθήματα του παιδιού που το εκφοβίζει, θα πάψει να βλέπει τον συμμαθητή του σαν «τέρας», θα νιώσει πιο ισότιμο μαζί του, και θα μπορέσει να τον διαχειριστεί καλύτερα. Αναζητήστε λοιπόν μαζί του τα αίτια της βίας: ίσως το άλλο παιδί να θέλει να τραβήξει την προσοχή, ίσως έτσι έχει μάθει, ίσως έχει πολύ θυμό, κλπ.
Βοηθήστε το παιδί σας να φανταστεί τι μπορεί να αισθάνεται το παιδί που το εκφοβίζει: ίσως νιώθει μόνο και δυστυχισμένο, ίσως κι εκείνο φοβάται αλλά κρύβει το φόβο του πίσω από τη μάσκα του σκληρού, κλπ.- Βοηθήστε το να βγει από ρόλο «θύματος». Τονίστε στο παιδί σας ότι έχει τουλάχιστον την ίδια δύναμη που έχει και το παιδί που το εκφοβίζει( αν όχι σωματική, πάντως πνευματική και κοινωνική δύναμη), και έχει επίσης εσάς με το μέρος του (ενώ πιθανότατα το παιδί που το εκφοβίζει δεν έχει κανέναν πραγματικά με το μέρος του). Πρέπει λοιπόν να βλέπει τον εαυτό του σαν ένα άτομο που μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του – και όχι σαν κάποιο ανήμπορο θύμα.- Δείξτε του πως είναι ευκαιρία για εκπαίδευση: Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει ότι εφόσον στη ζωή υπάρχουν πάντα κάποιοι άνθρωποι που φέρονται άσχημα, τώρα είναι ευκαιρία να μάθει πως να προστατεύει τον εαυτό του. Ας δει την κατάσταση που βιώνει σαν μια προπόνηση για το μέλλον και ας πάρει τα πράγματα στα χέρια του.- Αναζητήστε μαζί του λύσεις: προσπαθήστε μαζί να βρείτε τρόπους να βελτιωθεί η κατάσταση (πχ. να μαζέψει κι άλλα παιδιά και μαζί να μιλήσουν στο παιδί που εκφοβίζει, να μιλήσετε εσείς στην μητέρα του παιδιού, να μιλήσετε στη διευθύντρια, κλπ).
Κακοποίηση στο Ζευγάρι
Μην ξεχνάτε – σημασία δεν έχει τι σου έχει κάνει η ζωή, αλλά τι κάνεις εσύ με αυτό που σου έχει κάνει.
Μέχρι στιγμής όλοι γνωρίζουμε τη σωματική και τη ψυχολογική κακοποίηση, υπάρχει όμως και ένα άλλο είδος που επίσης συνιστά κακοποίηση, η σιωπηρή. Τι συμβαίνει όταν ο/η σύζυγος σου ασκεί συστηματικά σιωπηρή κακοποίηση και τί ακριβώς είναι;
Σιωπηρή κακοποίηση είναι όταν ο θύτης δείχνει τον θυμό και την επιθετικότητα του/της με ανώριμο τρόπο με τον οποίο χειρίζεται γενικώς τα προβλήματα του γάμου σας. Η άρνηση επικοινωνίας είναι ένας καταχρηστικός τρόπος για να πεις στον άλλον “Όλο αυτό είναι δικό σου λάθος και να το αντιμετωπίσεις εσύ επειδή εγώ δεν πρόκειται” και να αποτινάξεις από πάνω σου όλη την ευθύνη. Η σιωπηρή κακοποίηση είναι όταν ο/η σύντροφος/σύζυγός σου, επιλέγει να σου επιτεθεί με την αδιαφορία, δηλαδή αγνοώντας την ύπαρξή σου επιδεικτικά και με κάθε τρόπο, βάζοντας τοίχο σε κάθε είδους επικοινωνία μεταξύ σας.
Συναισθηματική, ψυχολογική βία & κακοποίηση στις σχέσεις
Συναισθηματική βία είναι ένα σύνολο επιζήμιων συμπεριφορών ελέγχου που ασκούνται από τον ένα σύντροφο προς τον άλλον (συνήθως άντρες προς γυναίκες) με στόχο να τον εξουσιάσουν
«Ο Γιώργος έλεγε ότι με αγαπούσε αλλά δεν καταλάβαινα γιατί μου έδειχνε αδιαφορία και απόρριψη. Ούτε καταλάβαινα γιατί να με εκφοβίζει και να με ταπεινώνει όταν είμαστε μόνοι μας ενώ όταν ήμασταν μπροστά σε άλλους να μην το κάνει. Έλεγε ότι είμαι ανάξια, χοντρή και χαζή. Με σύγκρινε συνεχώς, με έβριζε και με έφταιγε για όλα όσα γίνονταν. Με απομόνωνε συχνά και σιγά-σιγά, σταμάτησα να μιλώ με τις φίλες μου.»
Μαρία
Συναισθηματική βία είναι ένα σύνολο επιζήμιων συμπεριφορών ελέγχου που ασκούνται από τον ένα σύντροφο προς τον άλλον (συνήθως άντρες προς γυναίκες) με στόχο να τον εξουσιάσουν. Το αποτέλεσμα τέτοιων συμπεριφορών είναι το να ζει το άτομο που δέχεται τη συναισθηματική βία (συνήθως η γυναίκα) μέσα στο φόβο, να διαστρέφονται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά του και να αρνείται τις ανάγκες του ώστε να αποφύγει την κακοποίηση.
Βασικοί Παράγοντες Συναισθηματικής Βίας
• Η κακοποίηση μπορεί να συμβεί σε κάθε άτομο ανεξάρτητα από την ηλικία του, την κουλτούρα, τις ικανότητες του ή την οικονομική του κατάσταση.
• Αν ένα άτομο έχει κακοποιηθεί σωματικά, το πιθανότερο είναι να έχει κακοποιηθεί και ψυχολογικά χωρίς να σημαίνει ότι απαραίτητα ισχύει και το αντίστροφο.
• Η συναισθηματική κακοποίηση είναι η μεγαλύτερη προένδειξη σωματικής κακοποίησης
• Ένα άτομο μπορεί να αναζητά βοήθεια με πλάγιους τρόπους, ελπίζοντας ότι οι «ειδικοί» ή κάποια άτομα του κύκλου τους θα διαγνώσουν την κακοποίηση.
• Τα κακοποιημένα άτομα αναγνωρίζουν ότι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της συναισθηματικής βίας είναι μεγαλύτερα από οποιαδήποτε άλλη μορφή κακοποίησης συμπεριλαμβανομένης και της σωματικής.
Τακτικές Συναισθηματικής Κακοποίησης
Ο ακόλουθος κατάλογος αναδεικνύει τις περισσότερες τακτικές που έχουν αναφερθεί από άτομα που έζησαν σχέση συναισθηματικής κακοποίησης κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όταν μιλάμε με ένα άτομο είναι χρήσιμο να διευκρινίζουμε αν οι πράξεις αυτές έχουν επαναληπτικό χαρακτήρα ή είναι μεμονωμένα περιστατικά.
Αναφέρει ένα άτομο ότι ο/η σύντροφος του/ης έχει ασκήσει:
Λεκτική εξύβριση:
• Τον/ην κριτικάρει, τον/ην αποκαλεί χαζο /ή χοντρο /ή ή του/ης απευθύνεται με επιθετικό τρόπο.
• Του/ης λέει ότι κανείς άλλος δε θα τον/ην ήθελε και ότι δε θα μπορούσε να τα καταφέρει μόνος/η του/ης.
• Κάνει ρατσιστικά σχόλια σε σχέση με το πολιτισμικό του/ης υπόβαθρο.
• Κριτικάρει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του/ης.
• Βγάζει πράγματα από το μυαλό του/ης, λέει ψέματα ή ανασκευάζει γεγονότα.
• Αρνείται να του/ης μιλήσει για μακρά περίοδο (χρήση σιωπής).
• Τον/ην ντροπιάζει ή τον/ην ταπεινώνει αν εκείνος/η τον χρειάζεται για να φροντίσει κάποια σωματική ανάγκη του/ης που σχετίζεται με κάποια δυσλειτουργία – αναπηρία.
• Αρνείται τις πράξεις του/ης ή τις υποβαθμίζει.
• Τον/ην κατηγορεί ότι φταίει για όλα τα προβλήματα στη σχέση τους.
Απομόνωση:
• Ανακατεύεται και παρεμβαίνει στις οικογενειακές και φιλικές σχέσεις το-υ/ης συντρόφου, ή σε αυτές που έχει με τους συνεργάτες του/ης.
• Τον/ην κατηγορεί ότι είναι άπιστος/η αν μιλά σε κάποιον/αν άνδρα/γυναίκα.
• Παρακολουθεί τα μέρη που πηγαίνει και τους ανθρώπους με τους οποίους μιλά.
• Τον/ην αποτρέπει από το να παρακολουθεί τις δραστηριότητες της κοινότητας που πιστεύει
• Αρνείται να επιτρέψει στο/η σύντροφο του να πάει στο σχολείο στην εργασία ή να έχει ανεξάρτητες δραστηριότητες.
Απειλές:
• Απειλεί ότι ο/η σύντροφος γυναίκα θα εξοριστεί (απελαθεί) αν χωρίσουν.
• Απειλεί ότι θα σκοτωθεί, λέγοντας ότι δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτόν/ή.
• Απειλεί ότι θα πάρει τα παιδιά από την κηδεμονία του/ης και δεν θα τα ξαναδεί ποτέ.
• Απειλεί ότι θα σκοτώσει αυτόν/ην, τα παιδιά, την οικογένεια του/ης , τους φίλους του/ης , τα κατοικίδια ζώα;
Εκφοβισμός:
• Καταστρέφει ή πετά πράγματα που είναι σημαντικά για αυτόν /ήν.
• Κτυπά τις πόρτες, ανοίγει τρύπες σε τοίχους, ή καταστρέφει το καλώδιο του τηλεφώνου.
• Στριγκλίζει και δεν του/ης επιτρέπει να μιλήσει.
• Σεξουαλική βία
• Επιμένει να έχει σεξ μαζί του/ης όποτε αυτός/η θέλει και με όποιο τρόπο επιθυμεί.
• Τον/ην απειλεί ότι θα έχει άλλες σχέσεις ή τον/ην κατηγορεί για τις σχέσεις που έχει ο/η ίδιος/α, επειδή δεν έχουν σεξουαλική επαφή.
• Αρνείται να κάνει σεξ με μοχθηρό τρόπο για να τον/ην τιμωρήσει ή να τον/ην κάνει να νιώσει άσχημα με τον εαυτό του/ης.
Οικονομική βία:
• Του/ης στερεί την πρόσβαση σε οικονομικές πηγές
• Λογαριάζει για κάθε Σεντ που έχει ξοδέψει.
• Του/ης απαγορεύει τη δυνατότητα να δουλέψει έξω από το σπίτι.
Παραμέληση:
• Αρνείται να βοηθήσει το άτομο που χρειάζεται βοήθεια, το αφήνει μόνο του και το παραμελεί για μακρύ χρονικό διάστημα.
• Του/ης αρνείται βασικές ανάγκες όπως η τροφή ή η υγιεινή.
• Αρνείται να επιτρέψει επιπρόσθετη βοήθεια από κάποιο άλλο άτομο στο σπίτι που θα φροντίζει για τις ανάγκες του/ης.
Η Επίδραση της Συναισθηματικής Κακοποίησης
Μπορείτε να αναγνωρίσετε ενδείξεις συναισθηματικής κακοποίησης σε κάποιο άτομο από διάφορους τρόπους και συμπεριφορές του. Μια σταθερή ένδειξη είναι ο φόβος. Σε συνδυασμό με τις παρακάτω ενδείξεις/δείκτες, υπάρχουν δύο ερωτήσεις κλειδιά που χρησιμοποιούνται για να διαγνώσουν ότι το άτομο έχει υποστεί συναισθηματική βία:
• Το άτομο φοβάται ότι θα έχει αντίποινα από το/τη σύντροφο του/ης αν δεν κάνει αυτό που θέλει;
• Το άτομο αλλάζει τη συμπεριφορά του, τις προτιμήσεις ή τις επιλογές του, εξαιτίας του φόβου;
Aάλλες ερωτήσεις είναι επίσης σημαντικές να απαντηθούν.
• Πως παρουσιάζει το/τη σύντροφο του/ης και τη σχέση τους;
• Μοιάζει ανίκανος/η να πάρει μια απόφαση ανεξάρτητη από το/τη σύντροφο ή σύζυγο;
• Το άτομο υπερασπίζεται το/τη σύντροφο του/ης από οποιαδήποτε κριτική ή απολογείται και βρίσκει δικαιολογίες για τη συμπεριφορά του άλλου;
• Ελαχιστοποιεί τη συμπεριφορά του και την επίδρασή στο άλλο άτομο;
• Αναλαμβάνει την ευθύνη να κάνει τα πράγματα καλύτερα στη σχέση τους;
• Φαίνεται φοβισμένος/η να κάνει οτιδήποτε που θα αναστατώσει το σύντροφό της;
• Πως παρουσιάζει τον εαυτό του/ης;
• Παρατηρήσατε ότι έχει λιγότερη εμπιστοσύνη και δυσκολεύεται να μιλήσει για τον εαυτό του/ης;
• Μειώνει εύκολα τον εαυτό του/ης ή τη θετική ανατροφοδότηση για αυτό που είναι;
• Κατηγορεί τον εαυτό του/ης αναλαμβάνοντας πάντα την ευθύνη των πραγμάτων που δεν έχουν πάει καλά και ειδικά αυτών που αφορούν την σχέση του/ης;
• Ποια είναι η γενική του/ης ευεξία;
• Έχει δυσκολίες στον ύπνο ή νιώθει συνήθως κουρασμένος/η;
• Νιώθει αγχωμένος/η συνέχεια; Μοιάζει νευρικός/η;
• Είναι καταθλιπτική ή έχει αυτοκτονικό ιδεασμό;
• Αν το άτομο έχει μια χρόνια αρρώστια ή αναπηρία, η εξέλιξη της κατάστασης αυτής χειροτερεύει;
• Έχει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το άγχος;
• Πίνει ή παίρνει ναρκωτικά;
• Αναφέρει ότι κάποιες στιγμές αισθάνεται ότι τρελαίνεται;
• Ποιο είναι το επίπεδο απομόνωσης / ανεξαρτησίας;
Έχει το άτομο κάποια πηγή υποστήριξης εκτός από τη σχέση του/ης;
Έχει παραιτηθεί ή έχει αποσυρθεί από τη δουλειά του/ης, το σχολείο ή από τις κοινωνικές του/ης δραστηριότητες;
Ο/Η σύντροφός του/ης τον/ην ακολουθεί πάντα στα ραντεβού του/ης;
Τον/ην έχει ο σύντροφός της απομακρύνει από την οικογένεια του/ης , τους/ις φίλους του/ης, ή τη δουλειά του/ης;
Έχει πρόσβαση σε κάποια πηγή χρημάτων;
Συμπτώματα
Οι άνθρωποι, ειδικά παιδιά, που έχουν υποστεί ή βιώνουν τις διάφορες μορφές κακοποίησης μπορεί να παρουσιάσουν τα εξής συμπτώματα: χαμηλή αυτό-εικόνα, ανικανότητα να εμπιστευτούν ή/και ν' αγαπήσουν κάποιον, επιθετική και με στοιχεία διάσπασης συμπεριφορά, παράνομες ενέργειες, θυμό/μανία, αυτοκαταστροφικές/ αυτότιμωριτικές πράξεις, παθητική ή/και απόμακρη στάση, ανησυχία και φοβίες, προβλήματα επίδοσης ή σχολική αποτυχία, μελαγχολικές τάσεις, εφιάλτες...
Επιπρόσθετα, καθώς η κακοποίηση καταστρέφει τη διαδικασία της προσκόλλησης στους άλλους και τη δημιουργία αποτελεσματικών σχέσεων, οι άνθρωποι παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο ενήλικας που έχει υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωματική εγγύτητα, το άγγιγμα, η οικειότητα και η εμπιστοσύνη στους άλλους. Τα παιδιά που έχουν βιώσει την απόρριψη έχουν περισσότερες πιθανότητες από εκείνα που ένιωθαν αποδεκτά να εκδηλώσουν εχθρότητα, παθητική ή επιθετική συμπεριφορά, να δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης, να έχουν αρνητική γνώμη για τον εαυτό και τις ικανότητες τους, καθώς και αρνητική αντίληψη για τον περιβάλλοντα κόσμο."
Πως Αντιδρώ Όταν Ένα ¶τομο κακοποιείται Συναισθηματικά/Ψυχολογικά;
Τα άτομα που βιώνουν τέτοιου είδους κακοποίηση συνεχώς αναφέρουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που συναντούν ζητώντας βοήθεια είναι ότι κανείς δεν παίρνει την συναισθηματική κακοποίηση σοβαρά. Βελτιώνοντας την αντίδρασή σας σε ένα άτομο που έχει υποστεί συναισθηματική βία μπορείτε όντως να κάνετε την διαφορά.
Επιζήμιες ή μη βοηθητικές αντιδράσεις:
• Το να κατηγορείται το άτομο για την κακοποίηση ή να συστήνεται να προσπαθήσει σκληρότερα ή να είναι πιο υποστηρικτικό/ή στο/η σύντροφο του/ης για να σταματήσει το πρόβλημα.
• Να δικαιολογείτε το/η θύτη λέγοντας π.χ. ότι ήταν πολύ αγχωμένος/η ή ήταν κάτω από την επίδραση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
• Να προτείνετε ότι αυτό που χρειάζονται είναι μια συμβουλευτική θεραπεία ζεύγους, υποδεικνύοντας εμμέσως ότι η ευθύνη του θύματος για την κατάσταση που βιώνει είναι ίδια με αυτή του θύτη.
• Να προσπαθείτε να ελέγξετε την κατάσταση, λέγοντάς του ατόμου τι πρέπει να κάνει.
• Να υποβαθμίζεται τη συναισθηματική κακοποίηση και να λέτε ότι πρέπει να είναι ευχαριστημένος/η που ο/η σύντροφό του/ης δεν το/η χτυπά.
• Να θεωρείται υπεύθυνο/η για τη βία κάποια αναπηρία του θύματος.
• Να εστιάζεστε στη θεραπεία της κατάθλιψης ή του άγχους, χρησιμοποιώντας παράλληλα και αντικαταθλιπτικά φάρμακα και στιγματίζοντας το άτομο ως νοητικά άρρωστο αντί να βλέπετε την κακοποίηση που ευθύνεται για την κατάθλιψη ή το άγχος.
• Να υποτιμάτε το γεγονός της κακοποίησης λέγοντας ότι είναι μέρος της κουλτούρας και τους πολιτισμικού υπόβαθρου του ζεύγους.
Θετικές αντιδράσεις για την συναισθηματική βία:
• Ακούστε προσεκτικά και πάρτε σοβαρά το άτομο που έχει υποστεί κακοποίηση.
• Ρωτήστε το τι χρειάζεται.
• Διαβεβαιώστε ότι όλα αυτά που θα πει είναι εμπιστευτικά και υπάρχει πλήρης εχεμύθεια.
• Ρωτήστε το για την κακοποίηση με ερωτήσεις «ανοιχτού τύπου» (π.χ. Πώς ένιωσες όταν έγινε αυτό ή είπε αυτό;) και ζητήστε να σας αναφέρει παραδείγματα συναισθηματικής κακοποίησης.
• Πιστέψτε την ιστορία του ατόμου.
• Αφήστε το άτομο να σας πει τι θεωρεί ότι έχει περισσότερη επίδραση επάνω του.
• Βοηθήστε το άτομο να αναγνωρίσει τις δυνατότητες του και τις ικανότητες επιβίωσης.
• Βοηθήστε το κακοποιημένο άτομο να καταλάβει με ποιο τρόπο έχασε την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
• Υποστηρίξτε το άτομο, ώστε να σχεδιάσει ένα πλάνο αλλαγής.
• Βοηθήστε το άτομο ώστε να καταλάβει την επίδραση που έχει κάτι τέτοιο στα παιδιά (αν υπάρχουν).
• Κατευθύνετε το άτομο σε κάποιον/αν που μπορεί να το βοηθήσει.
• Προτείνετε του ατόμου να πάρει νομικές συμβουλές ώστε να γνωρίζει τα δικαιώματά του
•
• Πηγή: Πανεπιστήμιο Κύπρου
Σιωπηρή Κακοποίηση;
Πως μπορείς να καταλάβεις αν ο/η σύζυγος σου εφαρμόζει την σιωπηρή κακοποίηση;
• Αρνείται να σου μιλήσει.
• Φεύγει από το δωμάτιο μόλις μπεις εσύ
• Μιλάει σε άλλους γύρω σου αλλά όχι σ’ εσένα.
• Αρνείται να κάτσει να φάει μαζί σου.
• Σου γυρνά την πλάτη στο κρεβάτι.
• Δεν απαντά σε ερωτήσεις όταν του/της απευθύνεις τον λόγο.
• Βάζει τα παιδιά να σου μεταφέρουν μηνύματα αντί να σου μιλήσει απ’ευθείας.
Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να διαρκέσει μέρες ή και εβδομάδες. Ζεις σε μια ατμόσφαιρα που είναι τεταμένη και άβολη. Αμφισβητείς τον εαυτό σου και τα λόγια σου και συνεχώς προσπαθείς να βρεις ένα τρόπο να βάλεις τέλος στην σιωπή και να δουλέψεις προς όφελος του γάμου σας. Σε τιμωρεί και χάρη στη συμπεριφορά του, αφήνεσαι ν’ αναρωτιέσαι τι έκανες για ν’ αξίζεις τέτοια τιμωρία.
Ο/Η σύζυγος σου σε χειραγωγεί με αυτό τον τρόπο για να πετύχει αυτό που θέλει. Όλο αυτό αποσκοπεί στον έλεγχο. Προσπαθεί να σ’ ελέγξει χωρίς να πει κουβέντα.
Τι επίδραση έχει η σιωπηρή κακοποίηση επάνω σου;
• Εσωτερικεύεις την σιωπή του/της και την αποδίδεις σε κάτι που εσύ έκανες λάθος.
• Εσωτερικεύεις τα προβλήματα του γάμου σας και το να παίρνεις την ευθύνη για αυτά τα προβλήματα με ένα/μία σύντροφο που αρνείται να επικοινωνήσει μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, άγχους και κατάθλιψης.
•Είσαι συνέχεια σε θέση άμυνας από φόβο μη πεις ή κάνεις τίποτα που να κάνει τον/τη σύντροφο σου να σωπάσει.
•Η σιωπηρή κακοποίηση δείχνει ότι εσύ και οι ανάγκες σου δεν έχετε σημασία για το άτομο το οποίο ορκίστηκε να σε αγαπά και να σε τιμά.
Γιατί η σιωπηρή κακοποίηση βλάπτει τόσο τον γάμο σου και εσένα;
Κανένας γάμος δεν μπορεί να επιβιώσει από μια συνεχόμενη μια συναισθηματική επίθεση. Όχι μόνο η μεταχείριση του/της συντρόφου σου προς το πρόσωπο σου είναι ένα είδος κακοποίησης εις βάρος σου αλλά βλάπτει και τον γάμο. Όλοι οι γάμοι έχουν προβλήματα, τα προβλήματα δεν λύνονται εάν ο ένας από τους δυο αρνείται να τ’ αναγνωρίσει και να τ’ αντιμετωπίσει.
Ο γάμος είναι μια συμφωνία μεταξύ δυο ενηλίκων. Εάν ο ένας συνεχώς σιωπά, τότε μάλλον ζεις μ’ ένα παιδί που θέλει ντάντεμα και το οποίο δεν μπορεί να χειριστεί τα προβλήματα που προκύπτουν στις σχέσεις μεταξύ ενηλίκων.
Η σιωπηρή κακοποίηση είναι χειραγώγηση και τιμωρία του/της συντρόφου. Το άτομο που κακοποιείται με αυτό τον τρόπο στο τέλος θα απομακρυνθεί συναισθηματικά και μια μέρα θα παραιτηθεί από αυτό τον γάμο.
Τελευταίες σκέψεις
Δεν μπορούν όλοι να έχουν τις απαραίτητες ικανότητες για να αποκτήσουν και να ζήσουν μέσα σε έναν επιτυχημένο γάμο. Η σιωπηρή κακοποίηση είναι μια διεστραμμένη ικανότητα αντιμετώπισης που χρησιμοποιούν όσοι δεν ξέρουν πως να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις και να λύνουν τα προβλήματα στις σχέσεις των ενηλίκων. Πάντα έχουν ένα λόγο και μια δικαιολογία για την συμπεριφορά τους. Ο πρώην μου για παράδειγμα, όταν προέκυπτε ένα πρόβλημα, συνήθως μου έλεγε ”Χρειάζομαι λίγο χρόνο για να ηρεμήσω πριν μιλήσουμε” . Το πρόβλημα όμως ήταν ότι, όταν αυτό είχε συμβεί, συνέχιζε ν’ αρνείται να συζητήσει γι’ αυτό και να το λύσει.
Αυτός/αυτή που σε κακοποιεί σιωπηρά, μπορεί να σε χρησιμοποιεί σαν δικαιολογία. Μπορεί απλά να θες να συζητήσετε ένα θέμα με το οποίο εκείνος/εκείνη δεν νιώθει άνετα, αλλά να το φέρει έτσι που στο τέλος, να φανείς εσύ εκείνος η εκείνη που αντιδρά υπερβολικά ή παθαίνει υστερία. Αυτό όμως δεν αφορά εσένα, αλλά αφορά εκείνον/εκείνη και την αδυναμία του/της να επικοινωνήσει.
Έχεις επιλογές, οι άνθρωποι μπορούν ν’ αλλάξουν συμπεριφορά και ν’ αποκτήσουν πιο παραγωγικές ικανότητες. Προσπάθησε να πάτε σε σύμβουλο γάμου ή σε κάποιο ψυχολόγο για να σας βοηθήσει να δουλέψετε μαζί με ένα υγιή τρόπο. Εάν, μετά από κάποιο καιρό δεν δεις διαφορά στην συμπεριφορά του/της συντρόφου σου, τότε θα πρέπει ν’ αποφασίσεις εάν θα συνεχίσεις να ζεις έτσι παίρνοντας τη σιωπή του/της, επάνω σου!
«ΕΧΩ ΚΑΝΕΙ ΚΙ ΕΓΩ BULLYING. Έχω υπάρξει κι εγώ ένας νταής. Είχα την τιμή, η μητέρα μου να νοσεί ψυχικά. Εμένα ωστόσο δεν μου έφτανε το ότι 25 χρόνια εργαζόταν σκληρά. Δεν μου έφτανε το ότι ήταν μία υποδειγματική μητέρα. Δεν μου έφτανε ότι ήταν ποιήτρια, φιλόλογος, αγωνίστρια του εκπαιδευτικού κινήματος. Δεν μου έφτανε το ότι όλα αυτά τα χρόνια ζούσε υπό το αδυσώπητο βάρος μιας φαρμακευτικής καταστολής, πειραματόζωο της εγκληματικής αμέλειας ψυχαμοιβών που εκμεταλλεύτηκαν κερδοσκοπικά το ευάλωτο της διπολικής διαταραχής της. Ένιωθα την υποχρέωση να της κάνω ηθικολογικό κήρυγμα για το ότι οφείλει να είναι πιο δυνατή, πιο κοινωνική, πιο θαρρετή, πιο αισιόδοξη, να τηλεφωνεί πιο συχνά στους φίλους της, να τους καλεί στο σπίτι τακτικά, να τους μαγειρεύει, να τους κάνει δώρα.
Η MΗΤΕΡΑ ΜΟΥ ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕ λίγους μήνες μετά την ψήφιση του πρώτου μνημονίου. Ήταν 53 ετών. Είχε μόλις πουλήσει το σπίτι που της άφησαν κληρονομιά οι γονείς της, για να ξεχρεώσει τις τράπεζες. Το εφάπαξ και η σύνταξή της βρήκαν τον πατέρα μου κι εμένα, μήνες αργότερα, σαν μια σανίδα σωτηρίας μέσα στον όλεθρο της λιτότητας. Το δωμάτιό της φεύγοντας το άφησε γεμάτο δώρα για τους φίλους της. Και ράφια ξέχειλα από βιβλία και χειρόγραφα. Με όλη την άγνοια των 23 ετών μου, αντικειμενοποίησα τη μητέρα μου. Τη μετέτρεψα σε ένα σάκο του μποξ, προβάλλοντας πάνω της τα πατριαρχικά στερεότυπα μιας κοινωνίας βαθιά συντηρητικής, που δεν κατανοεί την αισθαντικότητα και την πραγματικότητα της ψυχικής νόσου. Μιας κοινωνίας πουριτανικής, που αντιμετωπίζει την ιδιοφΐα, τον ανθρωπισμό και τη δημιουργική τόλμη σαν ποινικό αδίκημα. Η ελληνική πραγματικότητα ώθησε τη μητέρα μου στην αυτοκτονία. Κι εγώ κάθησα παράμερα μουδιασμένος, κοιτώντας με σφιγμένα χείλη. Αντί να σταθώ στο πλευρό της ενάντια στην καταστολή, έγινα ο ίδιος φερέφωνο της καταστολής.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΣΥΜΒΑΝ αφύπνισης της συνείδησής μου. Το πένθος άφησε τα μάτια της να ανοίξουν μέσα στα δικά μου. Έκτοτε ζω την κάθε μέρα προσπαθώντας να αλλάξω τις συνθήκες εντός μου και γύρω μου, που οδηγούν τα καλύτερα μυαλά της εποχής μας στην απελπισία. Αλλά αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ το γεγονός ότι υπήρξα κι εγώ ένας νταής. Γνωρίζω καλά τι είναι καταστολή, γιατί κάποτε την άσκησα κι εγώ, με την απάθεια και τη σκληρότητά μου απέναντι σε ένα πάσχον άτομο που το μόνο που πραγματικά χρειαζόταν για να λυτρωθεί από τους δαίμονές του ήταν μια αγκαλιά».
Ο Μάνος Τσίζεκ είναι σκηνοθέτης, ποιητής και αγαπημένος μας φίλος. Γιος της ποιήτριας Μαρίας Ταταράκη και εγγονός του Κάρολου Τσίζεκ, εικαστικού, γραφίστα, ζωγράφου, μεταφραστή, ποιητή και υπεύθυνου για το ιστορικό περιοδικό Διαγώνιος που δημιούργησαν μαζί με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο .