Η Ελλάδα στα δικαστήρια για παραβίαση των γκέι δικαιωμάτων

Συνέντευξη στον Λύο Καλοβυρνά
Το ότι το σύμφωνο συμβίωσης που ψήφισε η ελληνική κυβέρνηση το 2008 ήταν άδικο και ρατσιστικό το ξέρουν κι οι πέτρες. Ως και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αλλά και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής το επισήμαναν. Παρ' όλ' αυτά, η ελληνική κυβέρνηση απαξίωσε άλλη μια φορά τα δικαιώματα των γκέι γυναικών και αντρών της χώρας μας. Γι' αυτό τώρα σύρεται στα δικαστήρια.
Την άνοιξη του 2009, κατατέθηκαν ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δύο προσφυγές κατά του νόμου 3719/2008 για το σύμφωνο συμβίωσης. Οι προσφεύγοντες ήταν αφενός μεν ομόφυλα ζευγάρια (2 αντρικά, 2 γυναικεία), αφετέρου δε ΜΚΟ (η «Σύνθεση» και το «Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών του Ελσίνκι»).
Το 10% ζήτησε μια ανάλυση της υπόθεσης από τον δικηγόρο και διδάκτορα νομικής κ. Βαγγέλη Μάλλιο – ο οποίος μαζί με τον καθηγητή συνταγματικού δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νίκο Αλιβιζάτο, εκπροσωπούν τη Σύνθεση και τρία από τα τέσσερα ζευγάρια.

Ποιο είναι το ιστορικό της υπόθεσης;

Οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι η εξαίρεση των ομόφυλων ζευγαριών από το πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού είναι αντίθετη με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρθρα 8 και 14). Και τούτο, διότι έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμά τους να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και να διαμορφώσουν αυτόνομα τη ζωή τους, επιλέγοντας ελεύθερα το σύντροφό τους. Περαιτέρω, ισχυρίζονται ότι ο νόμος αυτός (ο οποίος μάλιστα αποτελεί το –μοναδικό παγκοσμίως– σύμφωνο συμβίωσης που δεν περιλαμβάνει τα ομόφυλα ζευγάρια) συνιστά διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και δημιουργεί πολίτες δύο ταχυτήτων: αυτούς που μπορούν να συνάψουν τόσο γάμο όσο και σύμφωνο συμβίωσης (ετερόφυλα ζευγάρια) και αυτούς που αναγκάζονται να βρίσκονται στο περιθώριο (ομόφυλα ζευγάρια). Κατά συνέπεια, επιτείνει ακόμα περισσότερο τα στερεότυπα, την αδικία και τις διακρίσεις τις οποίες υφίστανται.

Ποιες είναι οι σημαντικές στιγμές σ' αυτή την υπόθεση;

Το πρώτο σημαντικό χρονικό σημείο ήταν τον Φεβρουάριο του 2011, όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μετά από προκαταρκτική εξέταση, αποφάσισε να κρατήσει την υπόθεση και να την εξετάσει επί της ουσίας.
Το δεύτερο σημαντικό χρονικό σημείο συνέβη το καλοκαίρι που μας πέρασε: το αρμόδιο Τμήμα έκρινε ότι η συγκεκριμένη υπόθεση θα πρέπει, λόγω σπουδαιότητας, να εκδικαστεί από την Ολομέλεια του Δικαστηρίου του Στρασβούργου.
Εντέλει, μόλις λίγες ημέρες πριν πληροφορηθήκαμε ότι στις 16 Ιανουαρίου 2013 θα υπάρξει, για την υπόθεση, ακροαματική διαδικασία ενώπιον της Ολομέλειας του Δικαστηρίου.

Τι είναι το δικαστήριο του Στρασβούργου;

Οι δύο βασικοί θεσμοί της Ευρώπης είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το τελευταίο εδρεύει στο Στρασβούργο και έχει ως βασικό σκοπό την εδραίωση και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών. Θεμελιώδες και καταστατικό κείμενο του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και κύριο όργανο για την τήρηση της Σύμβασης αυτής είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Λόγω της έδρας του, το Δικαστήριο είναι γνωστό και ως Δικαστήριο του Στρασβούργου.

Ποιος μπορεί να προσφύγει στο Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;

Μπορεί να προσφύγει κάποιος και να παραπονεθεί για παραβίαση των δικαιωμάτων του, αφού εξαντλήσει τα ένδικα μέσα της χώρας στην οποία διαμένει. Με άλλα λόγια, σε αυτό προσφεύγει κανείς όταν πιστεύει ότι παραβιάστηκε ένα θεμελιώδες δικαίωμά του και δεν βρήκε το δίκιο του στη χώρα του.

Από ποιους δικαστές αποτελείται;

Στο Συμβούλιο της Ευρώπης έχουν σταδιακά προσχωρήσει όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Έτσι, σήμερα αποτελείται από 47 κράτη. Αντίστοιχα, και το Δικαστήριο του Στρασβούργου αποτελείται από 47 δικαστές, προερχόμενους από όλα τα κράτη-μέλη. Στη συγκεκριμένη υπόθεση, η Ολομέλεια του Δικαστηρίου θα συγκροτηθεί από 20 δικαστές.

Τι θα συμβεί τώρα στο δικαστήριο;
Στις 16 Ιανουαρίου, οι δύο πλευρές (δηλαδή, οι προσφεύγοντες και η ελληνική κυβέρνηση) έχουν κληθεί να αναπτύξουν προφορικά τα επιχειρήματα τα οποία έχουν ήδη αναλύσει αφενός μεν με την προσφυγή τους, αφετέρου δε με τα γραπτά υπομνήματά τους. Στην ακροαματική διαδικασία, η κάθε πλευρά θα έχει στη διάθεσή της 30 λεπτά προφορικής ανάπτυξης. Εν συνεχεία, θα έχει άλλα 10 λεπτά για να δευτερολογία και για να απαντήσει σε ερωτήσεις που, ενδεχομένως, θα της θέσουν οι δικαστές. Τα ζευγάρια δεν είναι απαραίτητο να είναι παρόντα στο Δικαστήριο, ενώπιον του οποίου δικαιούνται να λάβουν το λόγο και να αγορεύσουν μόνον οι δικηγόροι των δύο πλευρών.

Τι σημαίνει ότι θα εκδικαστεί η υπόθεσή μας στο δικαστήριο του Στρασβούργου;
Λόγω της θέσης και του κύρους του Δικαστηρίου αλλά και της ουσίας της υπόθεσης, νομίζω ότι –σε δικαστικό επίπεδο– πρόκειται για μια από τις πλέον σημαντικές στιγμές για το ελληνικό LGBT κίνημα.

Ουσιαστικά δικάζεται η ελληνική κυβέρνηση;
Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο οι υποθέσεις στρέφονται κατά ενός κράτους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η προσφυγή στέφεται κατά της Ελλάδας. Αυτό το οποίο ουσιαστικά κρίνεται ένας νόμος που η ελληνική Βουλή ψήφισε.

Η ελληνική κυβέρνηση από ποιον θα εκπροσωπηθεί;
Από δικηγόρους που υπηρετούν στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους.

Πόσο πιθανό είναι να κερδίσουμε;
Πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν είναι καθόλου εύκολο και απλό να γίνει δεκτή και επί της ουσίας μια προσφυγή από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Υπολογίζεται ότι το τελευταίο διαπιστώνει παραβίαση ενός δικαιώματος σε λιγότερες από το 10% των υποθέσεων που δικάζει. Έτσι, για παράδειγμα, όπως προκύπτει από τα επίσημα στατιστικά του Δικαστηρίου για τη χώρα μας, ενώ το 2010 έγιναν 585 προσφυγές κατά της Ελλάδος ενώπιόν του, το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι μόνο σε 53 υποθέσεις υπήρξε πράγματι παραβίαση ενός δικαιώματος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ελπίζουμε ότι θα είμαστε εντός αυτού του ποσοστού 10% των υποθέσεων και ότι εντέλει θα δικαιωθούμε.

Πότε θα βγει η απόφαση;

Το Δικαστήριο δεν πρόκειται να αποφασίσει αμέσως. Αντίθετα, θα επιφυλαχθεί να αποφασίσει στο μέλλον. Πιστεύω ότι η απόφαση θα δημοσιευθεί έως το τέλος του 2013.

Τι θα συμβεί αν κερδίσουμε; Θα υποχρεωθεί η Ελλάδα να κάνει κάτι;

Πέραν της αποζημίωσης που ενδέχεται να επιδικασθεί στα ομόφυλα ζευγάρια, το ελληνικό κράτος θα πρέπει να συμμορφωθεί και επί της ουσίας προς την απόφαση. Δηλαδή, θα πρέπει να τροποποιήσει τη σχετική διάταξη της εθνικής νομοθεσίας, προκειμένου να συμπεριλάβει και τα ομόφυλα ζευγάρια.

Τι θα συμβεί αν χάσουμε; Θα υπάρξουν συνέπειες;

Αν, αντιθέτως, χάσουμε δεν πρόκειται να υπάρξει κάποια αρνητική συνέπεια. Εκτός βέβαια από το ότι, δυστυχώς, για την επίμαχη τροποποίηση του συμφώνου συμβίωσης δεν θα υπάρχει έξωθεν πίεση και ότι η συμπερίληψη των ομόφυλων ζευγαριών θα επαφίεται πλέον στην «καλή προαίρεση» της ελληνικής κυβέρνησης και Βουλής.

Ποιοι εκπροσωπούν τα ζευγάρια;
Όπως προείπα, πρόκειται για δύο ξεχωριστές προσφυγές, οι οποίες εκείνη την ημέρα θα συνεκδικαστούν. Στην πρώτη εξ αυτών προσέφυγε το Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών του Ελσίνκι, ενώ στη δεύτερη περίπτωση την προσφυγή υπογράφουν ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Αλιβιζάτος και ο Διδάκτωρ Νομικής Βαγγέλης Μάλλιος.