Ημερομηνία δημοσίευσης: 31/03/2013
της Μαρίνας Γαλανού
«Η πρώτη ερώτηση που συνήθως τίθεται σε νέους γονείς είναι: Κορίτσι ή αγόρι;Υπάρχει μια θαυμάσια απάντηση που μπορούμε να δώσουμε: Δεν ξέρουμε· δεν μας το είπε ακόμη» (Kate Bornstein, Gender Outlaws, 1994)
Συνήθως τα απλά ερωτήματα έχουν απλές, προφανείς απαντήσεις. Στην εποχή μας, που η μάχη των αριθμών απέναντι στον άνθρωπο δείχνει να κορυφώνεται, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι το μέτρο που μπορεί να δείξει και να αντιπαρατάξει τις αντιστάσεις της κοινωνίας μας. Η Κέιτ Μπορνστάιν, συγγραφέας και περφόρμερ, ακούραστη τρανς ακτιβίστρια, θέτει με ευφυή τρόπο την κοινωνική διάσταση του φύλου, πέρα από την έννοια του βιολογικού φύλου: την ταυτότητα φύλου.
Ο όρος ταυτότητα φύλου μας προσφέρει τη δυνατότητα να καταλάβουμε ότι το φύλο με το οποίο καταγράφεται ένα νήπιο στη γέννησή του ενδέχεται να μην αντιστοιχεί με την κοινωνική έκφραση του φύλου του όταν αυτό μεγαλώνει. Αναφέρεται δηλαδή στην ατομική και εσωτερική εμπειρία του φύλου, η οποία μπορεί να μη βρίσκεται σε ευθεία αντιστοιχία με το φύλο με το οποίο γεννιέται· εσωκλείει την προσωπική αίσθηση του σώματος και του φύλου, και τούτο μπορεί να εκφραστεί στο ντύσιμο, τον τρόπο ομιλίας, τους τρόπους συμπεριφοράς.
Όπως περιγράφει άριστα ο πρώην Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Τόμας Χάμαρμπεργκ: «Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των διεμφυλικών ατόμων σε μεγάλο βαθμό περιφρονείται, δεν επιδεικνύεται ενδιαφέρον, παρόλο που τα προβλήματά τους είναι πολύ σοβαρά και συναντώνται μόνο σ’ αυτή την ομάδα. Τα διεμφυλικά άτομα αντιμετωπίζουν στο μέγιστο διακρίσεις, μισαλλοδοξία και απερίφραστη βία. Τα βασικά τους ανθρώπινα δικαιώματα καταστρατηγούνται, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, του δικαιώματος στη φυσική τους ακεραιότητα και αξιοπρέπεια, του δικαιώματος στην υγεία».
«Gender Outlaws» τιτλοφορεί το βιβλίο της η Μπορνσρτάιν. Και, τουλάχιστον για τη χώρα μας, ο τίτλος περιγράφει με σαφή και συνεκτικό τρόπο την κατάσταση των τρανς ατόμων, καθώς στην Ελλάδα τα τρανς άτομα είναι ανύπαρκτα στο δικαιικό σύστημα. Ή μάλλον, για να είμαστε ακριβείς, μετά την πρόσφατη ψήφιση σχετικού άρθρου που αφορά τις πράξεις μίσους, κάτι δείχνει να αλλάζει.
«Η τέλεση πράξης από μίσος εθνοτικό, φυλετικό, θρησκευτικό ή μίσος λόγω διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου κατά του παθόντος συνιστά επιβαρυντική περίσταση και η ποινή δεν αναστέλλεται».
Πρόκειται για το άρθρο 66 του νόμου «Περί εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες διατάξεις». Στο Κεφάλαιο Γ΄, τροποποιείται το άρθρο 79 του Ποινικού Κώδικα (δεύτερο εδάφιο της περίπτωσης δ΄, παρ. 3) που αφορά τα εγκλήματα μίσους. Το άρθρο ψηφίστηκε στις 6 Μαρτίου, με τη σημαντική συνδρομή των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ Αφροδίτης Σταμπουλή και Βασιλικής Κατριβάνου, που έθεσαν το ζήτημα της προσθήκης της ταυτότητας φύλου σε όλες τις συνεδριάσεις της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής και στην Ολομέλεια, αλλά και της βουλευτού της Δημοκρατικής Αριστεράς Μαρίας Ρεπούση, που κατέθεσε σχετική τροπολογία.
Παρότι, όπως ορθά επεσήμανε κατ’ επανάληψη η Β. Κατριβάνου, το βήμα παραμένει δειλό, καθώς λείπει από το νομοθέτημα διάταξη για την προστασία των θυμάτων εγκληματικών πράξεων και παρότι αφαιρέθηκε από την αρχική πρόταση το αμετάκλητο της ποινής, το άρθρο σηματοδοτεί μια ιστορική ημέρα για την τρανς κοινότητα στην χώρα μας, αφού είναι η πρώτη φορά που ενσωματώνεται η ταυτότητα φύλου στο ελληνικό δικαιικό σύστημα. Επόμενοι σταθμοί, η νομοθεσία για τη ρητορική μίσους, κατά των διακρίσεων και --κυρίως-- η δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων των διεμφυλικών ατόμων χωρίς ιατρικές προϋποθέσεις.
Αποτελεί όμως ένα πρώτο βήμα, μια πρώτη μικρή νίκη, και το τρανς κίνημα οφείλει να κτίσει πάνω σ’ αυτή, στον δρόμο για την κατάκτηση της πλήρους ενσωμάτωσης και ισονομίας για τα τρανς άτομα, υπερνικώντας τις προκαταλήψεις και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
«Τα τρανς δικαιώματα αποτελούν το κατεξοχήν θέμα των κοινωνικών δικαιωμάτων της εποχής μας», είπε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, λίγους μήνες πριν, συμμετέχοντας σε εκδήλωση της lgbt κοινότητας. Είναι όμως μια μάχη που η τρανς κοινότητα πρέπει δώσει όχι μόνο στο επίπεδο νομοθεσίας, αλλά και στο επίπεδο της κοινωνίας.
Η Μαρίνα Γαλανού είναι πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), αναγνωρισμένης συλλογικότητας για τα τρανς δικαιώματα και ιδιοκτήτρια των εκδόσεων Πολύχρωμος Πλανήτης (LGBT εκδόσεις-βιβλιοπωλείο).
Η τρανς Aριστερά – και η ανάγκη της
Ριζοσπαστική πολιτική, φύλο και σεξουαλικότητα
του Δημήτρη Παπανικολάου
Η πρώτη αντίδρασή μου, όταν άκουσα την προηγούμενη εβδομάδα τον Πάνο Σκουρλέτη να αναφέρεται σε τρανσέξουαλ αριστερούς μιλώντας για τα στελέχη της ΔΗΜΑΡ, ήταν να σκεφτώ ότι μάλλον ο εκπρόσωπος Tύπου του ΣΥΡΙΖΑ δεν γνωρίζει την ανθρωπογεωγραφία του ίδιου του πολιτικού χώρου τον οποίο εκπροσωπεί. Μου φάνηκε, δηλαδή, περίεργο να μην ξέρει ότι και βέβαια υπάρχουν «τρανσέξουαλ» αριστεροί και αριστερές, και ότι οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται πολύ κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ, συμμετέχοντας στον πολύ δημιουργικό διάλογο που κάνουν οι ομάδες φύλου/σεξουαλικότητας και δικαιωμάτων εντός του κόμματος και των συνιστωσών του. Να μου πεις, μια άστοχη παρομοίωση έκανε ο άνθρωπος, διευκρινίζοντας μάλιστα ότι είπε τη φράση «πολιτικά μιλώντας». Περί αυτού παρακάτω.
Η δεύτερή μου σκέψη, μόλις άκουσα για τρανσέξουαλ αριστερούς, ήταν ο χαμός που θα επακολουθούσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – παρόμοιος μ’ αυτόν που είχε προκληθεί για προηγούμενες αντίστοιχες δηλώσεις στελεχών ή συνεργαζόμενων με τον ΣΥΡΙΖΑ. Με το που γίνονται τέτοιες δηλώσεις, τα αντανακλαστικά των χρονικογράφων του διαδικτύου είναι να βγουν να καταγγείλουν συλλήβδην το κόμμα για κοινωνικό αρχαϊσμό. Άντε τώρα να πείσεις ότι δεν είσαι (ομοφοβικός ή τρανσφοβικός) ελέφαντας… Ή, τέλος πάντων, να δεις κατά πόσο μπορεί να είσαι λιγάκι, και να κάτσεις, πολιτικά, να το αντιμετωπίσεις.
Αν γυρνώ και (συ)ζητώ τα ρέστα από εκείνη τη φράση, δεν είναι μόνο γιατί πιστεύω ότι η Αριστερά που θέλει να εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο χώρος όπου όταν κάνεις ένα τέτοιο λεκτικό παραστράτημα βγαίνεις και λες κι ένα δημόσιο συγγνώμη. Είναι γιατί πιστεύω ότι, με την αφορμή αυτή, μπορούμε και πρέπει να συζητήσουμε τρία καίρια και αλληλένδετα ζητήματα που αναδύονται: πολιτικοκοινωνικής στόχευσης, πολιτικού λόγου και πολιτικής γενεαλογίας. Τα παίρνω με τη σειρά.
Υπάρχει κόσμος που περιμένει από τη νέα Αριστερά να παραγάγει όχι απλώς μια ρητορική ανοχής, αλλά πραγματικά ριζοσπαστική πολιτική στα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας. Πολύς επίσης κόσμος πιστεύει ότι, την εποχή της Κρίσης, όταν οι έμφυλες ιεραρχίες σκληραίνουν, η επιμονή της Αριστεράς σε αυτά τα ζητήματα επιβεβαιώνει παραδειγματικά τη ριζοσπαστικότητα και την πολιτική της βούληση. Το να έχει όλο και πιο προοδευτικές και ενημερωμένες πολιτικές φύλου και σεξουαλικότητας, δεν είναι για την Αριστερά μόνο δείγμα του γενικότερου πολιτικού πολιτισμού της· σήμερα, γίνεται και μια απολύτως αναγκαία ένδειξη ότι δεν είναι διατεθειμένη να συστραφεί, εν καιρώ μνημονίων, σε κοινωνικοπολιτικές ατζέντες εθνοπαραδοσιακές, κοινωνικοπατριαρχικές, και βιοπολιτικά κανονιστικές.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο μάτσο πολιτικός λόγος φαίνεται ακόμα πιο προβληματικός τώρα. Αν παλιότερα έβλεπες δυο πρώην συντρόφους να βρίζονται στα παράθυρα, ο ένας να αποκαλεί τον άλλον «ψεκασμένο», και ο άλλος, υπό πίεση, να τον λέει «τρανσέξουαλ αριστερό», μάλλον θα μειδιούσες. Τ’ αγόρια τσακωθήκανε και το παράθυρο έγινε καφενείο. Σήμερα όμως, στη σκηνή αυτή, το χαμόγελο παγώνει. Αφενός γιατί στο νου, όσο κι αν δεν το θες, έρχονται άλλες, πολύ πιο βίαιες πρόσφατες σκηνές, όπου η μάτσο έμφυλη ρητορική ήλθε να συνδαυλίσει ρατσιστικά, εθνεγερτικά και ετεροφοβικά ουρλιαχτά· αν ο φασίστας είναι μάτσο, πρέπει να κάτσεις να σκεφτείς γιατί εσύ δεν πρέπει να είσαι. Αφετέρου, ίσως είναι και καιρός να αναλύσουμε τη λογική κάποιων μεταφορών που μας φαίνονται αθώες. Από πού κι ως πού, από ποιον και γιατί, για παράδειγμα, η εικόνα του διεμφυλικού, του/της τρανς, ταυτίζεται με το ψέμα ; Ή, επίσης, πώς και γιατί η ιδέα της Αριστεράς ταυτίζεται με κάτι που είναι «φυσικά» ριζωμένο (όπως ίσως κάποιοι θεωρούν ότι είναι το βιολογικό φύλο); Ποιος ταυτίζει την Αριστερά με κάτι που δεν πρέπει να εξελίσσεται και να αλλάζει στη βάση αρχών που εμπεριέχουν την επιλογή, την τόλμη, την επιθυμία και τον ενσώματο αναστοχασμό; Στο μυαλό μου η τρανς Αριστερά είναι αδιανόητο να χρησιμοποιείται ως βρισιά, ακριβώς γιατί θεωρώ ότι είναι μια εικόνα που θα έπρεπε, αντίθετα, να μας εμπνεύσει.
Κι έρχομαι, έτσι, στο τελευταίο ζήτημα, αυτό της πολιτικής γενεαλογίας: αν θεωρούμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτήν τη στιγμή ο πολιτικός φορέας που βρίσκεται κοντά στα κινήματα, τότε ας σκεφτούμε πραγματικά τι σημαίνει «το προσωπικό είναι πολιτικό». Πρόκειται, άλλωστε, για τη βασική συνθήκη προβληματισμού των κινημάτων σήμερα, την πιο ουσιαστική τεχνολογία παραγωγής των νέων ιδεών τους. Οι νεοφιλελεύθεροι που εύκολα παιανίζουν το τραγούδι της «αναγνώρισης δικαιωμάτων», αποκρύπτουν μονίμως το παρελθόν, τους κοινωνικούς αγώνες και το ριζοσπαστικό λόγο αυτής της δύσκολης εξίσωσης, «προσωπικό/πολιτικό». Όχι, ελπίζω, η Αριστερά – η οποία αυτήν ακριβώς την κινηματική γενεαλογία, που είναι κοινοτική, συλλογική, ιστορικά διεκδικητική (και όχι ατομική), θέλει να αναθερμάνει. Έτσι νοείται η πολιτική γενεαλόγηση: ένα διαφορετικό πλάγιασμα της πολιτικής, που αναστοχάζεται διαρκώς τους όρους, την ιστορικότητα, και το δύσκολο παρελθόν των διεκδικήσεών της.
Αν κάποιοι προσβλήθηκαν με τη φράση «τρανσέξουαλ αριστεροί», τίποτα δεν λύνεται με το να τους ζητήσουμε προσωπικά συγγνώμη. Γιατί δεν είναι μόνο δικό τους θέμα. Το θέμα είναι όλων μας, κι αγγίζει αυτά τα νήματα που, σε τόσο δύστροπο καιρό, ένας ολόκληρος πολιτικός χώρος προσπαθεί με αγωνία να ξαναπιάσει.
Ο Δημήτρης Παπανικολάου διδάσκει νεοελληνική φιλολογία, θεωρία της λογοτεχνίας και σπουδές φύλου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
«Η πρώτη ερώτηση που συνήθως τίθεται σε νέους γονείς είναι: Κορίτσι ή αγόρι;Υπάρχει μια θαυμάσια απάντηση που μπορούμε να δώσουμε: Δεν ξέρουμε· δεν μας το είπε ακόμη» (Kate Bornstein, Gender Outlaws, 1994)
Συνήθως τα απλά ερωτήματα έχουν απλές, προφανείς απαντήσεις. Στην εποχή μας, που η μάχη των αριθμών απέναντι στον άνθρωπο δείχνει να κορυφώνεται, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι το μέτρο που μπορεί να δείξει και να αντιπαρατάξει τις αντιστάσεις της κοινωνίας μας. Η Κέιτ Μπορνστάιν, συγγραφέας και περφόρμερ, ακούραστη τρανς ακτιβίστρια, θέτει με ευφυή τρόπο την κοινωνική διάσταση του φύλου, πέρα από την έννοια του βιολογικού φύλου: την ταυτότητα φύλου.
Ο όρος ταυτότητα φύλου μας προσφέρει τη δυνατότητα να καταλάβουμε ότι το φύλο με το οποίο καταγράφεται ένα νήπιο στη γέννησή του ενδέχεται να μην αντιστοιχεί με την κοινωνική έκφραση του φύλου του όταν αυτό μεγαλώνει. Αναφέρεται δηλαδή στην ατομική και εσωτερική εμπειρία του φύλου, η οποία μπορεί να μη βρίσκεται σε ευθεία αντιστοιχία με το φύλο με το οποίο γεννιέται· εσωκλείει την προσωπική αίσθηση του σώματος και του φύλου, και τούτο μπορεί να εκφραστεί στο ντύσιμο, τον τρόπο ομιλίας, τους τρόπους συμπεριφοράς.
Όπως περιγράφει άριστα ο πρώην Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Τόμας Χάμαρμπεργκ: «Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των διεμφυλικών ατόμων σε μεγάλο βαθμό περιφρονείται, δεν επιδεικνύεται ενδιαφέρον, παρόλο που τα προβλήματά τους είναι πολύ σοβαρά και συναντώνται μόνο σ’ αυτή την ομάδα. Τα διεμφυλικά άτομα αντιμετωπίζουν στο μέγιστο διακρίσεις, μισαλλοδοξία και απερίφραστη βία. Τα βασικά τους ανθρώπινα δικαιώματα καταστρατηγούνται, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, του δικαιώματος στη φυσική τους ακεραιότητα και αξιοπρέπεια, του δικαιώματος στην υγεία».
«Gender Outlaws» τιτλοφορεί το βιβλίο της η Μπορνσρτάιν. Και, τουλάχιστον για τη χώρα μας, ο τίτλος περιγράφει με σαφή και συνεκτικό τρόπο την κατάσταση των τρανς ατόμων, καθώς στην Ελλάδα τα τρανς άτομα είναι ανύπαρκτα στο δικαιικό σύστημα. Ή μάλλον, για να είμαστε ακριβείς, μετά την πρόσφατη ψήφιση σχετικού άρθρου που αφορά τις πράξεις μίσους, κάτι δείχνει να αλλάζει.
«Η τέλεση πράξης από μίσος εθνοτικό, φυλετικό, θρησκευτικό ή μίσος λόγω διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου κατά του παθόντος συνιστά επιβαρυντική περίσταση και η ποινή δεν αναστέλλεται».
Πρόκειται για το άρθρο 66 του νόμου «Περί εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες διατάξεις». Στο Κεφάλαιο Γ΄, τροποποιείται το άρθρο 79 του Ποινικού Κώδικα (δεύτερο εδάφιο της περίπτωσης δ΄, παρ. 3) που αφορά τα εγκλήματα μίσους. Το άρθρο ψηφίστηκε στις 6 Μαρτίου, με τη σημαντική συνδρομή των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ Αφροδίτης Σταμπουλή και Βασιλικής Κατριβάνου, που έθεσαν το ζήτημα της προσθήκης της ταυτότητας φύλου σε όλες τις συνεδριάσεις της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής και στην Ολομέλεια, αλλά και της βουλευτού της Δημοκρατικής Αριστεράς Μαρίας Ρεπούση, που κατέθεσε σχετική τροπολογία.
Παρότι, όπως ορθά επεσήμανε κατ’ επανάληψη η Β. Κατριβάνου, το βήμα παραμένει δειλό, καθώς λείπει από το νομοθέτημα διάταξη για την προστασία των θυμάτων εγκληματικών πράξεων και παρότι αφαιρέθηκε από την αρχική πρόταση το αμετάκλητο της ποινής, το άρθρο σηματοδοτεί μια ιστορική ημέρα για την τρανς κοινότητα στην χώρα μας, αφού είναι η πρώτη φορά που ενσωματώνεται η ταυτότητα φύλου στο ελληνικό δικαιικό σύστημα. Επόμενοι σταθμοί, η νομοθεσία για τη ρητορική μίσους, κατά των διακρίσεων και --κυρίως-- η δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων των διεμφυλικών ατόμων χωρίς ιατρικές προϋποθέσεις.
Αποτελεί όμως ένα πρώτο βήμα, μια πρώτη μικρή νίκη, και το τρανς κίνημα οφείλει να κτίσει πάνω σ’ αυτή, στον δρόμο για την κατάκτηση της πλήρους ενσωμάτωσης και ισονομίας για τα τρανς άτομα, υπερνικώντας τις προκαταλήψεις και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
«Τα τρανς δικαιώματα αποτελούν το κατεξοχήν θέμα των κοινωνικών δικαιωμάτων της εποχής μας», είπε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, λίγους μήνες πριν, συμμετέχοντας σε εκδήλωση της lgbt κοινότητας. Είναι όμως μια μάχη που η τρανς κοινότητα πρέπει δώσει όχι μόνο στο επίπεδο νομοθεσίας, αλλά και στο επίπεδο της κοινωνίας.
Η Μαρίνα Γαλανού είναι πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), αναγνωρισμένης συλλογικότητας για τα τρανς δικαιώματα και ιδιοκτήτρια των εκδόσεων Πολύχρωμος Πλανήτης (LGBT εκδόσεις-βιβλιοπωλείο).
Ριζοσπαστική πολιτική, φύλο και σεξουαλικότητα
του Δημήτρη Παπανικολάου
Η πρώτη αντίδρασή μου, όταν άκουσα την προηγούμενη εβδομάδα τον Πάνο Σκουρλέτη να αναφέρεται σε τρανσέξουαλ αριστερούς μιλώντας για τα στελέχη της ΔΗΜΑΡ, ήταν να σκεφτώ ότι μάλλον ο εκπρόσωπος Tύπου του ΣΥΡΙΖΑ δεν γνωρίζει την ανθρωπογεωγραφία του ίδιου του πολιτικού χώρου τον οποίο εκπροσωπεί. Μου φάνηκε, δηλαδή, περίεργο να μην ξέρει ότι και βέβαια υπάρχουν «τρανσέξουαλ» αριστεροί και αριστερές, και ότι οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται πολύ κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ, συμμετέχοντας στον πολύ δημιουργικό διάλογο που κάνουν οι ομάδες φύλου/σεξουαλικότητας και δικαιωμάτων εντός του κόμματος και των συνιστωσών του. Να μου πεις, μια άστοχη παρομοίωση έκανε ο άνθρωπος, διευκρινίζοντας μάλιστα ότι είπε τη φράση «πολιτικά μιλώντας». Περί αυτού παρακάτω.
Η δεύτερή μου σκέψη, μόλις άκουσα για τρανσέξουαλ αριστερούς, ήταν ο χαμός που θα επακολουθούσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – παρόμοιος μ’ αυτόν που είχε προκληθεί για προηγούμενες αντίστοιχες δηλώσεις στελεχών ή συνεργαζόμενων με τον ΣΥΡΙΖΑ. Με το που γίνονται τέτοιες δηλώσεις, τα αντανακλαστικά των χρονικογράφων του διαδικτύου είναι να βγουν να καταγγείλουν συλλήβδην το κόμμα για κοινωνικό αρχαϊσμό. Άντε τώρα να πείσεις ότι δεν είσαι (ομοφοβικός ή τρανσφοβικός) ελέφαντας… Ή, τέλος πάντων, να δεις κατά πόσο μπορεί να είσαι λιγάκι, και να κάτσεις, πολιτικά, να το αντιμετωπίσεις.
Αν γυρνώ και (συ)ζητώ τα ρέστα από εκείνη τη φράση, δεν είναι μόνο γιατί πιστεύω ότι η Αριστερά που θέλει να εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο χώρος όπου όταν κάνεις ένα τέτοιο λεκτικό παραστράτημα βγαίνεις και λες κι ένα δημόσιο συγγνώμη. Είναι γιατί πιστεύω ότι, με την αφορμή αυτή, μπορούμε και πρέπει να συζητήσουμε τρία καίρια και αλληλένδετα ζητήματα που αναδύονται: πολιτικοκοινωνικής στόχευσης, πολιτικού λόγου και πολιτικής γενεαλογίας. Τα παίρνω με τη σειρά.
Υπάρχει κόσμος που περιμένει από τη νέα Αριστερά να παραγάγει όχι απλώς μια ρητορική ανοχής, αλλά πραγματικά ριζοσπαστική πολιτική στα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας. Πολύς επίσης κόσμος πιστεύει ότι, την εποχή της Κρίσης, όταν οι έμφυλες ιεραρχίες σκληραίνουν, η επιμονή της Αριστεράς σε αυτά τα ζητήματα επιβεβαιώνει παραδειγματικά τη ριζοσπαστικότητα και την πολιτική της βούληση. Το να έχει όλο και πιο προοδευτικές και ενημερωμένες πολιτικές φύλου και σεξουαλικότητας, δεν είναι για την Αριστερά μόνο δείγμα του γενικότερου πολιτικού πολιτισμού της· σήμερα, γίνεται και μια απολύτως αναγκαία ένδειξη ότι δεν είναι διατεθειμένη να συστραφεί, εν καιρώ μνημονίων, σε κοινωνικοπολιτικές ατζέντες εθνοπαραδοσιακές, κοινωνικοπατριαρχικές, και βιοπολιτικά κανονιστικές.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο μάτσο πολιτικός λόγος φαίνεται ακόμα πιο προβληματικός τώρα. Αν παλιότερα έβλεπες δυο πρώην συντρόφους να βρίζονται στα παράθυρα, ο ένας να αποκαλεί τον άλλον «ψεκασμένο», και ο άλλος, υπό πίεση, να τον λέει «τρανσέξουαλ αριστερό», μάλλον θα μειδιούσες. Τ’ αγόρια τσακωθήκανε και το παράθυρο έγινε καφενείο. Σήμερα όμως, στη σκηνή αυτή, το χαμόγελο παγώνει. Αφενός γιατί στο νου, όσο κι αν δεν το θες, έρχονται άλλες, πολύ πιο βίαιες πρόσφατες σκηνές, όπου η μάτσο έμφυλη ρητορική ήλθε να συνδαυλίσει ρατσιστικά, εθνεγερτικά και ετεροφοβικά ουρλιαχτά· αν ο φασίστας είναι μάτσο, πρέπει να κάτσεις να σκεφτείς γιατί εσύ δεν πρέπει να είσαι. Αφετέρου, ίσως είναι και καιρός να αναλύσουμε τη λογική κάποιων μεταφορών που μας φαίνονται αθώες. Από πού κι ως πού, από ποιον και γιατί, για παράδειγμα, η εικόνα του διεμφυλικού, του/της τρανς, ταυτίζεται με το ψέμα ; Ή, επίσης, πώς και γιατί η ιδέα της Αριστεράς ταυτίζεται με κάτι που είναι «φυσικά» ριζωμένο (όπως ίσως κάποιοι θεωρούν ότι είναι το βιολογικό φύλο); Ποιος ταυτίζει την Αριστερά με κάτι που δεν πρέπει να εξελίσσεται και να αλλάζει στη βάση αρχών που εμπεριέχουν την επιλογή, την τόλμη, την επιθυμία και τον ενσώματο αναστοχασμό; Στο μυαλό μου η τρανς Αριστερά είναι αδιανόητο να χρησιμοποιείται ως βρισιά, ακριβώς γιατί θεωρώ ότι είναι μια εικόνα που θα έπρεπε, αντίθετα, να μας εμπνεύσει.
Κι έρχομαι, έτσι, στο τελευταίο ζήτημα, αυτό της πολιτικής γενεαλογίας: αν θεωρούμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτήν τη στιγμή ο πολιτικός φορέας που βρίσκεται κοντά στα κινήματα, τότε ας σκεφτούμε πραγματικά τι σημαίνει «το προσωπικό είναι πολιτικό». Πρόκειται, άλλωστε, για τη βασική συνθήκη προβληματισμού των κινημάτων σήμερα, την πιο ουσιαστική τεχνολογία παραγωγής των νέων ιδεών τους. Οι νεοφιλελεύθεροι που εύκολα παιανίζουν το τραγούδι της «αναγνώρισης δικαιωμάτων», αποκρύπτουν μονίμως το παρελθόν, τους κοινωνικούς αγώνες και το ριζοσπαστικό λόγο αυτής της δύσκολης εξίσωσης, «προσωπικό/πολιτικό». Όχι, ελπίζω, η Αριστερά – η οποία αυτήν ακριβώς την κινηματική γενεαλογία, που είναι κοινοτική, συλλογική, ιστορικά διεκδικητική (και όχι ατομική), θέλει να αναθερμάνει. Έτσι νοείται η πολιτική γενεαλόγηση: ένα διαφορετικό πλάγιασμα της πολιτικής, που αναστοχάζεται διαρκώς τους όρους, την ιστορικότητα, και το δύσκολο παρελθόν των διεκδικήσεών της.
Αν κάποιοι προσβλήθηκαν με τη φράση «τρανσέξουαλ αριστεροί», τίποτα δεν λύνεται με το να τους ζητήσουμε προσωπικά συγγνώμη. Γιατί δεν είναι μόνο δικό τους θέμα. Το θέμα είναι όλων μας, κι αγγίζει αυτά τα νήματα που, σε τόσο δύστροπο καιρό, ένας ολόκληρος πολιτικός χώρος προσπαθεί με αγωνία να ξαναπιάσει.
Ο Δημήτρης Παπανικολάου διδάσκει νεοελληνική φιλολογία, θεωρία της λογοτεχνίας και σπουδές φύλου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Εδώ σχολιάζεις εσύ - Comment Here
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.